Niewielkie miasteczko, liczące niespełna 4 tys. mieszkańców, jest jednym z głównych centrów turystycznych regionu. Ma imponującą bazę noclegową (ok. 8 tys. miejsc). Symbolem miasta jest Król Sielaw – można go zobaczyć w centrum Mikołajek, w fontannie na placu Wolności. Do wspaniałych przykładów XIX-wiecznego budownictwa sakralnego należy tutejszy kościół ewangelicki z charakterystyczną, smukłą wieżą. Niedaleko mieści się Muzeum Reformacji Polskiej (jedno z dwóch w naszym kraju), a przy ulicy Dybowskiej zachował się kirkut z 1881 r., jeden z nielicznych, który przetrwał w tak dobrym stanie. Długa promenada zachęca do spacerów przez port wzdłuż brzegu Jeziora Mikołajskiego. Jedną z głównych atrakcji Mikołajek stanowi rejs statkiem pasażerskim, a najbardziej popularną trasą jest wycieczka na jezioro Śniardwy.
W Mikołajkach ma swoją siedzibę Obserwatorium Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Stacja zajmuje się pomiarami synoptycznymi oraz prowadzi badania nad promieniowaniem słonecznym. Tu zarejestrowano skażenie promieniotwórcze po awarii reaktora w Czarnobylu w 1986 r.