Niewielkie miasto, liczące dziś prawie 6 tys. mieszkańców, jest przykładem typowej miejscowości garnizonowej. Przez stulecia zabezpieczało potrzeby stacjonujących tu wojsk i poligonu. Obecnie w miejscowych koszarach stacjonują także wojska amerykańskie.
Osada została założona w połowie XV w. Rozbudowała się wzdłuż szlaku handlowego. Prawa miejskie uzyskała w 1725 r. Od 1753 r. stacjonowały tu wojska, w 1890 r. w okolicach powstał poligon, a w 1895 r. Orzysz uzyskał status miasta garnizonowego.
Powstanie i rozbudowa poligonu oraz związane z tym inwestycje (budowa dużych koszar) przyczyniły się do rozkwitu handlu i usług, a tym samym do rozwoju miasta. Sprzyjało temu również uruchomienie na początku XX w. połączeń kolejowych – w 1908 r. z Piszem i Giżyckiem, a w 1911 r. z Mrągowem i Ełkiem.
W czasie I wojny światowej Orzysz był okupowany przez Rosjan. W 1945 r. miasto zostało zniszczone. Nie zachowało się w nim zbyt wiele zabytków, warto jednak odwiedzić położony w centrum kościół Matki Boskiej Szkaplerznej, wzniesiony w 1530 r., później przebudowany. Niedaleko, przy ulicy Ełckiej, uwagę zwraca eklektyczny budynek z dekoracyjną fasadą. To kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa z 1913 r.
Nową atrakcją turystyczną jest Muzeum Wojska, Wojskowości i Ziemi Orzyskiej, w którym można zapoznać się z historią i tradycjami miasta, zwanego Wojskową Stolicą Polski.
W 1940 r. w Orzyszu zmarł mazurski poeta Michał Kajka, urodzony w oddalonej o ok. 15 km od miasta wsi Ogródek, gdzie dziś działa poświęcone mu muzeum.
285,2 km
