Miejsca

Nazwa miasta pochodzi od płynącej przez nie rzeki Pisy, prawego dopływu Narwi, która z kolei wpada do Wisły. Dzięki temu stanowi połączenie Wielkich Jezior Mazurskich z wodami dorzecza tej ostatniej. Co ciekawe, jest to jedyna rzeka w tej części Europy, która płynie od początku do końca w kierunku południowym.
Historia Pisza sięga połowy XIV w. Krzyżacy wznieśli wówczas zamek obronny na prawym brzegu Pisy. Zachowały się po nim jedynie fragmenty murów, które można obejrzeć w parku przy ulicy Gizewiusza. Zamek został niemal całkowicie zniszczony w czasie II wojny światowej, jego pozostałości rozebrano w latach 60. XX w.
W centrum miasta wznosi się neogotycki ratusz – jeden z najładniejszych na Mazurach. W obiekcie z 1900 r. ma swoją siedzibę Muzeum Ziemi Piskiej. Na zapleczu ratusza stoi neogotycka baszta, która dawniej służyła jako słodownia browaru z XIX w.
Na placu Daszyńskiego ustawiono kamienną babę pruską sprowadzoną do Pisza z Wejsun, gdzie została odnaleziona w 1872 r. Na obelisku zarysowana jest ludzka twarz. Nie znamy dziś przeznaczenia kamiennych bab. Wiadomo, że zapewne zostały wykonane przez Prusów, dawnych mieszkańców tych ziem, i że przedstawiały postacie mężczyzn, być może bóstw albo zasłużonych wojowników.
Wśród zabytków sakralnych Pisza należy wymienić najstarszy w mieście kościół św. Jana Chrzciciela, który do 1945 r. był świątynią ewangelicką. Odbudowana po pożarze wieża pochodzi z 1694 r., a ryglowe ściany wzniesiono w 1737 r. We wnętrzu zachował się ołtarz główny z okresu późnego renesansu, odnowiony w 1696 r., oraz barokowa ambona z 1701 r. Z XVII w. pochodzą: drewniany polichromowany krucyfiks, rzeźba przedstawiająca pelikana oraz chrzcielnica.
W mieście funkcjonował niewielki cmentarz żydowski przy ulicy Parkowej, założony w 1850 r. Zniszczenia z czasów III Rzeszy przetrwał tylko jeden nagrobek. Fragmenty jednej macewy trafiły do Muzeum Ziemi Piskiej.
Do piskich zabytków należą również: wieża ciśnień z 1907 r., trzy barokowe domy przy ulicach Rybackiej (XVIII w.) oraz Lipowej (XIX w.), domy przy ulicy Rybackiej pochodzące z pierwszej połowy XIX w., a także dwa budynki przy placu Daszyńskiego, jedyne pamiątki niegdyś bogatej, secesyjnej zabudowy miasta.
W czasie II wojny światowej miasto zostało zniszczone w ok. 80%, jednak w bardzo dobrym stanie zachowały się obiekty Piskiej Pozycji Ryglowej, do których obecnie prowadzi trasa historyczna. Schrony zaczęły powstawać w 1939 r. między jeziorami Roś i Brzozolasek. Rozbudowę kompleksu zakończono w 1944 r. Dwa schrony zostały odnowione, w jednym z nich urządzono ekspozycję militarno-historyczną.

Ciekawostka – Największe jezioro i największa gmina w Polsce
Gmina Pisz jest największą obszarowo gminą w Polsce – ma powierzchnię 634 km². Jej granice obejmują ok. dwóch trzecich jeziora Śniardwy.