Ślad trasy w pliku GPX
Lubawa (0,0 km) – Złotowo (5,0 km) – Lubstyn (8,1 km) – Stegna (Lubstynek) (10,6 km) – Napromek (13,6 km) – Omule (15,4 km) – Prątnica (18,6 km) – Fijewo (22,3 km) – Lubawa (24,2 km)
Trasa w formie pętli, mająca swój początek i koniec w Lubawie, jednym z najstarszych miast województwa warmińsko-mazurskiego. Trasa ma charakter kulturowy, daje możliwość poznania niezwykle ciekawej spuścizny historycznej ziemi lubawskiej. Zabytki, tak świeckie, jak i sakralne, rozsiane są po bardzo malowniczej okolicy pośród pagórków, pól i lasów. To świetna propozycja na kilkugodzinny wypad rodzinny.
Wycieczkę zaczynamy na rynku w Lubawie. Wyruszamy ul. Zamkową na wschód, mijając po prawej stronie gotycki kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Anny. Wjeżdżamy na plac Zamkowy, gdzie brukowana droga skręca w prawo. Po lewej stronie zostawiamy zrewitalizowane pozostałości zamku i zjeżdżamy w dół do asfaltowej ul. Kupnera, w którą skręcamy w lewo. Mijamy pobernardyński kościół pw. św. Jana Chrzciciela i Park Miejski Łazienki Lubawskie. Po kilkuset metrach przy drodze pojawia się brukowana ścieżka rowerowa. Jadąc nią, mijamy po lewej park, w którym znajduje się sanktuarium Matki Boskiej Lipskiej w Lipach. Nieco dalej kończą się ścieżka i teren zabudowany.
Jedziemy drogą wojewódzką DW537 wśród starych drzew. Wjeżdżamy do Złotowa, by niedaleko za przystankiem autobusowym skręcić w boczną drogę w lewo. Mijamy drewniany kościół pw. św. Barbary. Na końcu wsi skręcamy w szutrówkę w prawo, do Lubstyna, za którym na rozjeździe polnych dróg wybieramy prawą odnogę. Droga jest bardzo malownicza, prowadzi wśród pagórków przez pola i lasy liściaste.
Jest trochę dłuższych podjazdów i zjazdów. Za lasem, który mamy po prawej ręce, skręcamy w prawo do Stegny, osobnej części wsi Lubstynek. Krótki odcinek trasy wiedzie nas nawierzchnią asfaltową, potem znowu wjeżdżamy na szutrową. Droga prowadzi teraz na południe i wraca do szosy DW537, w którą skręcamy w lewo do Napromka. Po ok. 100 m skręcamy w wąską asfaltową drogę w prawo na wieś Omule. We wsi skręcamy najpierw w lewo, potem w prawo na Prątnicę, gdzie znajduje się jeden z najciekawszych zabytkowych kościołów na trasie. Przez tę wieś jedziemy wijącą się drogą, za kościołem skręcamy w prawo w główną drogę prowadzącą do Fijewa. W Fijewie na chodniku pojawia się nieoznakowana ścieżka rowerowa, którą dojeżdżamy do Lubawy.
Na rondzie wybieramy pierwszy zjazd w prawo. Ścieżka kończy się. Jedziemy prosto, aż napotkamy drogowskaz kierujący nas w lewo do centrum. Na kolejnym rondzie też jedziemy w prawo i po chwili dojeżdżamy do rynku. Przed opuszczeniem okolicy warto odwiedzić drewniany kościół pw. św. Barbary w Lubawie, zlokalizowany poza obrębem starego miasta, oraz położony kilka kilometrów na północ od Lubawy Rożental, gdzie znajduje się piękny drewniany kościół pw. św. Wawrzyńca.
Lubawa leży przy drodze krajowej DK15 prowadzącej z Torunia i Brodnicy do Olsztyna. Do miasta należy dojechać samochodem.
Siedziba biskupów chełmińskich
Lubawa jest jednym z najstarszych miast w województwie warmińsko-mazurskim. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1216 r. Została założona jako gród pruski. Później kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk walczących ze sobą Prusów, Krzyżaków i Polaków. Jej rozwój jako siedziby biskupów chełmińskich był solą w oku Zakonu Krzyżackiego. W 1325 r. rycerze zakonni założyli Nowe Miasto Lubawskie jako konkurencję mającą ograniczyć rozwój Lubawy.
Pagórkowata kraina
Na trasie można zobaczyć, w jaki sposób rozwijające się od średniowiecza osadnictwo wpłynęło na krajobraz przyrodniczy. Pola i łąki zajmują podstawy i stoki pagórków. Las przetrwał na ich szczytach oraz w miejscach najbardziej stromych, gdzie trudno było prowadzić orkę. Wzgórza w okolicy Lubstyna i Lubstynka są na tyle wysokie, że w okolicy gospodarstwa agroturystycznego Zielony Zakątek znajduje się stok narciarski. Jesteśmy na przedpolu Dylewskiej Góry – najwyższego wzniesienia północno-wschodniej Polski.
Lubawa
Pierwszy drewniany zamek z 1260 r. spłonął w czasie powstania Prusów. Wznoszony od początków XIV w. murowany zamek był siedzibą biskupów chełmińskich przez ponad 400 lat, bo aż do 1773 r. Kilkukrotnie niszczony, po pożarze w 1813 r. opustoszał, a okoliczni mieszkańcy rozebrali jego pozostałości, wykorzystując cegły i kamienie jako materiał budowlany. Do naszych czasów przetrwały fragmenty murów obwodowych zamku i okrągła baszta narożna. Po przeprowadzeniu badań archeologicznych i rewitalizacji w zamkowych piwnicach i odtworzonych w nowoczesnej formie skrzydłach powstało Lubawskie Centrum Aktywności Społecznej ul. Biskupów Chełmińskich 1, 14-260 Lubawa, tel. +48 573 003 719, e-mail: kontakt@lcas.lubawa.pl, www.lubawamojemiasto.pl i znalazł siedzibę m.in. punkt informacji turystycznej.
Stojący w linii dawnych murów miejskich kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Anny został zbudowany w 1330 r. w stylu gotyckim, który zachował się po dziś, mimo kilku pożarów i remontów. Jednonawową świątynię wzniesiono na planie prostokąta, a jej masywną wieżę na planie kwadratu. We wnętrzu zachowało się pięć zabytkowych ołtarzy, w głównym z 1723 r. umieszczony jest obraz Matki Boskiej Różańcowej datowany na ok. 1600 r. W dobudowanej do kościoła renesansowej kaplicy bocznej Mortęskich znajduje się łaskami słynąca figura Matki Boskiej Lipskiej – patronki Lubawy, do której pielgrzymowano od początku XVIII w. Najstarszymi elementami wyposażenia kościoła są m.in.: kociołek na wodę święconą z XV w., srebrny kielich z przełomu XV i XVI w., srebrny kielich do ampułek z 1603 r. oraz srebrna monstrancja z 1689 r. Przy parafii działa Muzeum Ziemi Lubawskiej, ul. Kościelna 5, 14-260 Lubawa, tel. +48 782 486 261, www.facebook.com/lubawafara, w którym prezentowane są wyroby złotnicze, obrazy i epitafia.
Gotycko-renesansowy kościół św. Jana Chrzciciela i św. Michała Archanioła zbudowano w latach 1600–1610 w miejscu wcześniejszej świątyni. Pierwotnie należał do zakonu bernardynów. Po kasacie zakonu przez władze pruskie na początku XIX w. przejęli go ewangelicy i urządzili w nim szkołę i sąd. Po II wojnie światowej kościół pełnił rolę magazynu i dopiero w 2003 r. wraz z klasztorem został przekazany parafii katolickiej. Wewnątrz świątyni na uwagę zasługuje przede wszystkim oryginalny renesansowy strop z lat 1610–1612, z malowidłami i rzeźbieniami ukazującymi życie św. Franciszka, oraz barokowy ołtarz główny z 1728 r., który został wykonany przez lubawskiego artystę Jerzego Dąbrowicza. W kościele przechowywana jest cenna relikwia – fragment zakrwawionej szaty Jana Pawła II, w którą był ubrany podczas zamachu w 1981 r.
Drewniany kościół pw. św. Barbary mimo dość młodego wieku – powstawał w latach 1770–1779 –uważany jest za szczególnie cenny zabytek. Wzniesiono go na terenie dawnego kościoła i szpitala św. Jerzego. Barokowy wystrój świątyni stawia ją w rzędzie najpiękniejszych w regionie. W jej wnętrzu na szczególną uwagę zasługują: ołtarz główny, łączący się z dwoma ołtarzami bocznymi, ambona, belka tęczowa na połączeniu nawy głównej i prezbiterium, z Grupą Ukrzyżowania, a także rzeźby św. Jerzego i św. Nepomucena. Organy są neorenesansowe.
Po wycieczce rowerowej dobrym miejscem na odpoczynek jest zrewitalizowany Park Miejski Łazienki Lubawskie, który rozciąga się za kościołem pw. św. Jana Chrzciciela. Są tutaj ławki, zadaszenia i plac zabaw. Alejki ciągną się wzdłuż stawów i kanałów, nad którymi przerzucone są stylowe mostki. Na największym stawie wybudowano molo, a w jego pobliżu zlokalizowano miejsce występów artystycznych. Można tu korzystać z siłowni na świeżym powietrzu, a latem – także z parku linowego.
Kopernik w Lubawie
W czasach świetności lubawski zamek gościł Mikołaja Kopernika (1541 r.). Astronom, wraz z Jerzym Joachimem Retykiem, odwiedził tutaj swojego przyjaciela, ówczesnego biskupa chełmińskiego Tiedemanna Giesego. Podczas tego pobytu Giese i Retyk namówili Kopernika do wydania drukiem jego epokowego dzieła „O obrotach”.
Sanktuarium Matki Boskiej Lipskiej w Lipach
Neogotycki kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny z 1870 r. stoi w rozległym parku przylegającym do rzeczki Sandeli. Według legendy na rosnącej nad nią lipie znaleziono cudowną figurkę Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a zdarzenie to zostało poprzedzone pojawieniem się mocnego światła. Przed przyjęciem przez Prusów chrztu, co miało miejsce na początku XIII w., lipa ta była obiektem kultu pogańskiego. Figurkę zaniesiono do kościoła w Lubawie, ale w niewytłumaczalny sposób wróciła do Lip. Wtedy biskup Chrystian powziął decyzję o budowie kapliczki w miejscu znalezienia figurki. Obecnie figurka przechowywana jest na stałe w kościele św. Anny w Lubawie, a do Lip sprowadzana na odpust, który przypada 2 lipca. Co ciekawe, piękna figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem na prawym ręku, datowana jest na początek XVI w. Jest niewielka (ma jedynie ok. 30 cm wysokości), bogato zdobiona i malowana. Najliczniejsze pielgrzymki przybywają do Lip 31 maja w święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i 2 lipca w rocznicę koronacji figurki przez kardynała Wyszyńskiego.
Kościół pw. św. Barbary w Złotowie
Drewniany kościół pw. św. Barbary wzniesiono w 1725 r. Jego powstanie i materiał, z którego został zbudowany, podobnie jak osiem innych kościołów w okolicy, świadczą o kulturowej i historycznej odrębności ziemi lubawskiej, która zaznaczyła się w XVIII w. Zamiast monumentalnych budowli z czerwonej cegły powstały tu niewielkie kościoły drewniane. Na przykościelnym cmentarzu znajduje się grób niemieckiego żołnierza poległego w czasie I wojny światowej.
Baba pruska w Prątnicy
Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Prątnicy wyróżnia się pod kilkoma względami. Wzniesiono go w I połowie XIV w., wyremontowany został w XVII w. Jego ściany boczne wykonano z kamienia, szczyty – z cegły, zaś wieżę – z drewna. W bocznej ścianie kościoła ok. 1,5 m nad ziemią wmurowano w pozycji poziomej tzw. babę pruską. Wyraźnie widoczny jest zarys twarzy, czoło, oczy, nos i usta. Posąg ma 2,25 m długości i ok. 0,5 m szerokości, i uważany jest za najsmuklejszy ze znanych bab. Znaczenie przedchrześcijańskich posągów kamiennych nie jest jasne. Dość powszechnie uważa się je za obiekty kultu. Wmurowanie baby w ścianę kościoła w pozycji leżącej może symbolizować zwycięstwo chrześcijaństwa nad pogańskimi bożkami.
Kościół pw. św. Wawrzyńca w Rożentalu
Rożental leży ok. 5 km na północ od Lubawy, poza trasą naszej wycieczki, ale zdecydowanie warto go odwiedzić właśnie ze względu na znajdujący się tutaj kościół. Barokowa drewniana świątynia zachwyca nie tylko wyglądem zewnętrznym i wystrojem wnętrza, ale również niezwykle cennymi elementami wyposażenia. Można tu zobaczyć m.in. gotyckie rzeźby Matki Bożej i czterech świętych z XV w. oraz dwa kielichy datowane na XVI w. Do 1919 r. na kościelnej wieży znajdował się wykonany przez cieślę Jana Sałackiego zegar, którego obciążnikami były kamienie polne. Obecnie zegar przechowywany jest w Nowym Mieście Lubawskim. Co ciekawe, kościół został dotknięty „małą apokalipsą remontową” pod koniec XIX w., kiedy to jego wnętrze pomalowano seledynową farbą olejną. Trzeba było ogromnego wkładu pracy i cierpliwości, aby ją zedrzeć, co stało się podczas remontu w latach 60. XX w.
Punkty informacji turystycznej
- Punkt informacji turystycznej w Lubawie,
Lubawskie Centrum Aktywności Społecznej
ul. Biskupów Chełmińskich 1, 14-260 Lubawa
tel. +48 89 573 003 719
www.lubawamojemiasto.pl
