TRASY I WYCIECZKI

Ślad trasy w pliku GPX

Morąg (0,0 km) · Kretowiny (7,8 km) · Wilnowo (15,9 km) · Boguchwały (17,6 km) · Ponary (21,8 km) · Roje (24,0 km) · Niebrzydowo Wielkie (26,7 km) · Gulbity (30,3 km) · Bogaczewo (33,0 km) · Morąg (37,4 km)

Szlak jest bardzo atrakcyjny krajobrazowo. Narie to jezioro rynnowe, ma blisko 11 km długości, a jego szerokość sięga od 150 do 3000 m. Strome brzegi miejscami wznoszą się wysoko ponad taflą akwenu, osiągając nawet 40 m. W innych okolicach są jednak dostępne i zachęcają do wypoczynku nad wodą, zwłaszcza że zbudowano przy nich sporo pomostów. Jezioro ma bardzo bogatą linię brzegową z licznymi zatokami, znajduje się na nim aż 19 wysp.

Szlak rozpoczyna się w Morągu, przy rondzie Ratuszowym, niedaleko pozostałości zamku, kościoła św. Józefa oraz pałacu Dohnów. Najpierw jedziemy ścieżką rowerową na południowy wschód, aż do cmentarza w miejscowości Dury. Następnie drogą asfaltową o niedużym natężeniu ruchu samochodowego, biegnącą równolegle do linii kolejowej, kierujemy się do Kretowin. Ten liczący 4,5 km odcinek przebiega w większości przez las mieszany.
Na rozwidleniu dróg przed wsią skręcamy w lewo i dojeżdżamy na Półwysep Kretowiński. To teren bardzo dobrze zagospodarowany turystycznie. W centrum miejscowości można odpocząć na ogólnodostępnej, rozległej plaży z pomostami, znajdującej się po zachodniej stronie. Cieszy się ona bardzo dużą popularnością. Można tu skorzystać z usług wypożyczalni sprzętu wodnego, aby poznać jezioro od strony wody. Niedaleko znajduje się promenada z licznymi punktami gastronomicznymi, zwana Manhattanem. Warto pojeździć rowerem po okolicy, poza szlakiem, w poszukiwaniu miejsc z pięknym widokiem na jezioro.
Przed promenadą umieszczono drogowskazy szlaku. Skręcamy zgodnie z nimi w prawo i jedziemy dalej przez las drogą o dobrej nawierzchni szutrowej. Objeżdżamy od południa duży parking, który latem bywa zatłoczony, następnie skręcamy zgodnie z oznakowaniem szlaku w prawo i drogą szutrową dojeżdżamy do asfaltowej szosy. Tu skręcamy w lewo, na wschód, w kierunku Wilnowa i Boguchwał. Kolejne kilka kilometrów jedziemy wzdłuż brzegu jeziora, po drodze mijając parę miejsc przeznaczonych do odpoczynku. Objeżdżając od południa zatokę, mijamy plażę z ogólnodostępnym pomostem. Znajdują się przy niej tablice informacyjne szlaków.
Dojeżdżamy do Wilnowa. To dawna wieś rybacka, która została wspomniana po raz pierwszy w 1402 r. Na skrzyżowaniu kierujemy się na Świątki. Warto chociaż na chwilę zatrzymać się na plaży wiejskiej z małym pomostem. By do niej dotrzeć, należy na skrzyżowaniu skręcić w pierwszą drogę szutrową w lewo. Jadąc szlakiem, kierujemy się na północ, podążamy drogą asfaltową przez odkryty teren, wśród pól i łąk, z widokiem po daleki horyzont.
Dojeżdżając do Boguchwał, już z oddali widzimy wieżę kościoła św. Barbary. Świątynia powstała w 1620 r., a obecną, neobarokową formę przybrała w połowie XIX w. Po lewej stronie dostrzegamy zniszczony park dworski. Niestety dwór nie zachował się do naszych czasów.
Z Boguchwał udajemy się do Ponar, zgodnie z drogowskazem „Niebrzydowo 9”. Piękną asfaltową aleją jedziemy nadal wśród łąk i pól przez lekko pofałdowany teren. Po pokonaniu 2 km wjeżdżamy w las, dominują w nim drzewa liściaste. Kierujemy się oznakowaniem szlaku widocznym na drzewach. Około 600 m od granicy lasu możemy zjechać ze szlaku w prawo, by zobaczyć głaz narzutowy, który jest pomnikiem przyrody. Kamień ma 1,8 m wysokości i 11 m obwodu. Znajduje się ok. 600 m od trasy, jednak by do niego dotrzeć, trzeba pokonać drogę zwężającą się miejscami do leśnej ścieżki.
Wracamy na szlak i drogą asfaltową docieramy do Ponar. To co prawda miejscowość niewielka, ale z długą historią. Byłą wieś szlachecką wzmiankowano po raz pierwszy w 1337 r. Należała do znanego w Prusach Wschodnich rodu Gröbenów. Nie byli oni wprawdzie tak sławni, jak rezydujący w pobliżu Dohnowie, ale cieszyli się popularnością wśród szlachty średniej. Gröbenowie zarządzali miejscowością od końca XVII w. do 1945 r. Niedaleko od szlaku, po lewej stronie można zobaczyć ich opuszczony i zaniedbany barokowy pałac z XVIII w., obecnie pozostający w rękach prywatnych. Na jego elewacji zachowały się dwa kartusze herbowe Gröbenów.
Nie zjeżdżając z drogi asfaltowej, kierujemy się do miejscowości Roje. Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1325 r., do końca XV w. miała charakter pruski. Była folwarkiem wchodzącym w skład majątku Gröbenów z Ponar. Prawdopodobnie pierwotna nazwa osady „Rogin” nawiązywała do nieznanego dziś pruskiego słowa, zbliżonego do litewskiego „rojus”, czyli „raj”. Co ciekawe, język pruski jest systematycznie rekonstruowany przez pasjonatów.
Podążając dalej na północ zgodnie z oznakowaniem szlaku, piękną aleją docieramy do Naryjskiego Młyna. Na końcu tej niewielkiej osady skręcamy w drogę szutrową prowadzącą w lewo. Ścieżką, czasami nawet polną drogą o luźnej nawierzchni, pokonujemy odcinek 800 m. Po lewej stronie widać jezioro. Można tu odpocząć na niewielkiej plaży z pomostem.
Kierujemy się w lewo i jedziemy dalej nasypem dawnej linii kolejowej Morąg – Orneta. Mijając z lewej kraniec jeziora Narie, po prawej mamy wieś Niebrzydowo Wielkie. Skręcając ponownie w lewo, drogą gruntową docieramy do wsi wypoczynkowej Gulbity. Jest tu wiele domków letniskowych, ale niestety nie ma dojścia do jeziora.
Następną miejscowością na trasie jest Bogaczewo. Wieś ma charakter turystyczny, zwłaszcza jej część położona bliżej jeziora. By dotrzeć do jego brzegu, należy w centrum wsi skręcić w lewo, za kapliczkę. Można tu zrobić przerwę, a przy ośrodku Plaża Resort wypożyczyć sprzęt wodny. Obok znajduje się również restauracja Plaża. Ostatni, czterokilometrowy odcinek trasy prowadzi z Bogaczewa z powrotem do Morąga.

Szlak jest oznakowany kolorem czerwonym. Większość trasy prowadzi mało uczęszczanymi drogami asfaltowymi łączącymi wsie, których stan nie zawsze jest idealny, dlatego na wycieczkę rekomendujemy rowery turystyczne lub crossowe.
Morąg leży na trasie kolejowej łączącej Olsztyn z Elblągiem. Zatrzymują się tu pociągi regionalne oraz kilka pociągów dalekobieżnych, m.in. z Warszawy, Gdyni, Szczecina i Białegostoku. W pobliżu trasy (w okolicach Kretowin) znajduje się także przystanek pociągów regionalnych w miejscowości Żabi Róg.
Dojeżdżający na trasę samochodem mogą zaparkować w centrum miasta. Sporo miejsc parkingowych jest wokół ratusza miejskiego.

Morąg

Morąg jest niewielkim miasteczkiem, liczącym ok. 14 tys. mieszkańców, malowniczo położonym pomiędzy jeziorem Skiertąg a Rozlewiskiem Morąskim. Rozlewisko było dawniej większym jeziorem, które w XIX w. częściowo osuszono. Miasto, z zachowanym do dzisiaj rynkiem z ratuszem, oraz zamek pierwotnie założono właśnie nad nim. Obecnie rozlewisko stanowi ostoję ptactwa wodnego.
Kolonizacja tych terenów zaczęła się niedługo po podboju krzyżackim. Około 1280 r. rozpoczęto budowę drewnianej strażnicy nad Jeziorem Morąskim. W 1370 r. zastąpił ją murowany zamek. Od XVI w. był on coraz bardziej zaniedbywany przez władze, ponieważ utracił funkcje obronne. W 1815 r. został częściowo rozebrany. Do czasów współczesnych zachowały się tylko jedno, północno-zachodnie, renesansowe skrzydło, fragment gotyckiej bramy z XIV w. i przejazd bramny z XVI w. Od kilkunastu lat obiekt pozostaje w rękach prywatnego właściciela, który planuje jego częściową rekonstrukcję.
W 1327 r. Morąg otrzymał prawa miejskie. W średniowieczu był ze wszystkich stron otoczony wodą: od wschodu wykopano rowy, a od zachodu opływał go strumień zwany Młyńskim. Na przełomie XIV i XV w. zbudowane na planie czworokąta miasto otoczono murami.
Gotycki kościół św. św. Piotra i Pawła z okazałą wieżą pochodzi z XIV stulecia. Przez wieki świątynia, mimo nawiedzających miasto katastrof, zachowała się w dobrym stanie. W 1945 r. Rosjanie zniszczyli jej wnętrze. Podczas restauracji wyposażenia w 1948 r. odkryto na bocznych ścianach prezbiterium średniowieczne malowidła przedstawiające adorację Baranka, ukrzyżowanie i apostołów.
Prawdopodobnie w 1444 r. na środku rynku zbudowano gotycki ratusz. Obiekt był kilkakrotnie niszczony (m.in. w latach 1697 i 1945) i odbudowywany, przez co zmieniał się jego kształt. Obecnie w ratuszu mieści się informacja turystyczna. Obok budynku stoją dwie armaty zdobyte podczas wojny francusko-pruskiej z lat 1870–1871. Do Morąga trafiły w 1914 r.
Od 1525 r. aż do 1740 r. dziedziczny urząd starostów morąskich pełnili członkowie rodziny Dohnów, która należała do najbogatszych rodów arystokratycznych w Prusach Książęcych. Do czasu wybudowania pałacu w Słobitach (w latach 1562–1595), najpierw zamek, a potem pałac w Morągu były głównymi ich siedzibami. W XVI w. zamek zaczęto rozbierać, by pozyskać materiały do budowy pałacu. W 1697 r., podczas pożaru, który zniszczył dużą część miasta, ucierpiał także pałac. Jego odbudowa trwała do 1719 r. Nowy obiekt wzniesiono w stylu barokowym, na rzucie podkowy, z dziedzińcem.
Obecnie w centrum znajduje się dużo budynków powstałych po II wojnie światowej. Śródmieście zostało poważnie zniszczone w wyniku działań Armii Czerwonej, która 23 stycznia 1945 r. wkroczyła do Morąga. Pałac Dohnów odbudowano dopiero w latach 80. XX w. Obecnie mieści się w nim Muzeum im. Johanna Gottfrieda Herdera. Główne eksponaty związane są z życiem i twórczością patrona muzeum. Interesujące wystawy stałe prezentują m.in. malarstwo pejzażowe i rodzajowe oraz portrety dworskie. Do ciekawych zabytków należy kirkut. Zachowało się na nim ok. 10 nagrobków. Cmentarz żydowski znajduje się w północnej części miasta, przy ulicy Kazimierza Jagiellończyka. Atrakcyjnym miejscem do wypoczynku jest plaża miejska z pomostami nad jeziorem Skiertąg, zlokalizowana przy ulicy Żeromskiego.

Ciekawostka – Od Mohrungen do Morąga
W dawnych Prusach Wschodnich dzisiejszy Morąg nazywał się Mohrungen. Według jednej z hipotez było to słowo pochodzenia pruskiego, wywodzące się od dawnej nazwy Jeziora Morąskiego, które we wczesnym średniowieczu określano mianem Mawrin, Maurin lub Morina. Za jej słusznością przemawia obecność końcówki „-ąg” (niem. – ung, -ungen), występującej w nazwach pochodzenia pruskiego (np. Elbląg). Inne przypuszczenie wskazuje na osadników sprowadzonych przez Krzyżaków, którzy mogli pochodzić z niemieckiego miasta Morungen w górach Harz. W materiałach historycznych nie ma potwierdzenia dla takiej hipotezy, choć czasami zdarzały się podobne zapożyczenia, np. w przypadku Ostródy, którą założyli osadnicy z niemieckiego Osterode.

Bitwa pod Morągiem

W okolicy Morąga rozpoczęła się kampania napoleońska w Prusach. Bitwa została rozegrana 25 stycznia 1807 r. Walczyły w niej wojska rosyjskie pod dowództwem generała Jewgienija Markowa, który od wschodu zaatakował oddziały francuskie. Oddziały te po pokonaniu Prus pod koniec 1806 r. odpoczywały w mieście i okolicy. Po stronie rosyjskiej walczyło według różnych szacunków 9–16 tys. żołnierzy. Francuzi pod dowództwem Jeana Baptiste’a Bernadotte’a dysponowali początkowo ok. 9 tys. żołnierzy. Pod naporem Rosjan Francuzi opuścili miasto. Następnego dnia Bernadotte wycofał się w stronę Miłomłyna.

Ciekawostka – Znane postacie związane z Morągiem
W Morągu w 1744 r. urodził się Johann Gottfried Herder. Był wybitnym filozofem, językoznawcą i pisarzem niemieckim. Jego pisma wpłynęły na rozwój filozofii, teologii i historiografii. Przyczynił się też do rozwoju badań nad językiem. Niektóre utworzone przez niego słowa weszły na stałe do języka niemieckiego, np. Volsklied, czyli „pieśń ludowa”. Zmarł w 1803 r. w Weimarze. Był zaliczany do grona klasyków weimarskich, czyli najbardziej znanych twórców literatury niemieckiej końca XVIII w., wraz z Goethem, Schillerem i Wielandem. Jego imieniem nazwano ulicę w Morągu, przy której się urodził. Na ścianie domu znajduje się pamiątkowa tablica, a naprzeciwko, przy kościele parafialnym, stoi pomnik poety. W 1994 r. w morąskim szpitalu zmarł Zbigniew Nienacki (właściwie Zbigniew Tomasz Nowicki). Pisarz zasłynął jako twórca popularnej serii powieści o Panu Samochodziku. W 1966 r. wydał jej najsłynniejszy tom: „Pan Samochodzik i templariusze” (jednak bohater wystąpił już w czterech wcześniejszych powieściach, pierwszej wydanej w 1957 r.). W swoich książkach Nienacki nawiązywał do miasta. W morąskim ratuszu rozgrywa się ważny wątek „Pana Samochodzika i Niewidzialnych”. Niektóre z jego powieści zostały sfilmowane. Przez ostatnie 27 lat życia pisarz mieszkał w oddalonej o 35 km od Morąga wsi Jerzwałd nad Jeziorakiem. Tam też został pochowany.

Informacja Turystyczna w Morągu
pl. Jana Pawła II 1 (ratusz miejski), 14-300 Morąg, tel. +48 89 757 38 26,
lot.morag@op.pl, www.lot.morag.pl