Ślad trasy w pliku GPX
Giżycko (0,0 km) • Wilkasy (5,1 km) • Bogaczewo (11,4 km) • Gorazdowo (14,4 km) • Monetki (20,3 km) • Stara Rudówka (23,0 km) • Ryn (30,6 km) • Nakomiady (42,3 km) • Owczarnia (46,7 km) • Kwiedzina (49,2 km) • Gierłoż (53,7 km) • Kętrzyn (61,9 km) • Święta Lipka (76,1 km) • Pilec (81,8 km) • Polska Wieś (94,7 km) • Mrągowo (100,8 km) • Jora Wielka (115,3 km) • Faszcze (124,3 km) • Nowe Sady (128,4 km) • Mikołajki (130,8 km)
Szlak prowadzi przez najbardziej znane mazurskie miasta: Giżycko, Ryn, Kętrzyn, Mrągowo i Mikołajki. Na trasie znajdują się główne atrakcje regionu, wśród nich twierdza Boyen – najlepszy przykład pruskiej sztuki fortyfikacyjnej XIX w., zamek w Rynie – drugi pod względem wielkości zamek krzyżacki w Polsce, Wilczy Szaniec – główna kwatera wojenna Adolfa Hitlera, sanktuarium w Świętej Lipce – jeden z najpiękniejszych kościołów barokowych kraju, a także najstarsze pozostałości związane z pogańskimi Prusami – kopce i grodziska, w tym największe w Nakomiadach.
Szlak rozpoczyna się w Giżycku, przy dworcu kolejowym. Stąd udajemy się na zachód, w kierunku Wzgórza św. Brunona. Mijamy po prawej zalesioną twierdzę Boyen i kontynuujemy wycieczkę ścieżką rowerową do drogi krajowej nr 59. Tu skręcamy w lewo i przejeżdżamy przez most na Kanale Niegocińskim. Następnie przecinamy linię kolejową w Niegocinie. Po lewej stronie widać w oddali jezioro Niegocin. Dojeżdżamy do Wilkas. Na rondzie skręcamy w lewo, w kierunku Mikołajek. Jadąc przez tę letniskową miejscowość, po lewej stronie mijamy plażę, porty jachtowe oraz ośrodki turystyczne.
Następny, 6-kilometrowy fragment trasy przebiega drogą wojewódzką nr 643. Jest to bardzo urokliwy odcinek, prowadzący wzdłuż brzegu jeziora, przez Strzelce do Bogaczewa. W Bogaczewie skręcamy z głównej szosy w prawo, w kierunku Szczybał Giżyckich. Nie dojeżdżamy jednak do tej miejscowości. W Gorazdowie skręcamy w lewo, w drogę gruntową. Na wzniesieniu widzimy przebudowany neoklasycystyczny dwór z XIX w. z zabudowaniami gospodarczymi i pozostałościami parku. Dalej jedziemy przez Kolonię Kozin do wsi Staropole, na jej obrzeżach skręcamy w prawo, na Monetki. Tu widzimy mały dworek z początku XX w., z charakterystycznym mansardowym dachem. W jego sąsiedztwie zachowały się pozostałości parku i zabudowania gospodarcze. Na skrzyżowaniu dróg skręcamy w lewo. Za Starą Rudówką, na skraju lasu, przy wyjeździe na Ryn, stoi kamienny obelisk upamiętniający mieszkańców zamordowanych w styczniu 1945 r. Przejeżdżając przez Ryn, warto zwiedzić jego zabytki. Miasto opuszczamy drogą wojewódzką nr 642, udając się w kierunku Sterławek Wielkich, jednak już na obrzeżach Rynu skręcamy z niej w lewo, w malowniczą drogę przez Knis i Salpik (nazwy tych miejscowości mają pruskie pochodzenie). Przed Knisem, po lewej stronie widać ruiny schronów z okresu II wojny światowej. Dojeżdżamy do Nakomiad. We wsi znajduje się zespół pałacowo-parkowy. Skręcamy w prawo, na północ. Po prawej stronie, wśród podmokłych łąk nad rzeką Guber, widać Zamkową Górę.
Dalej jedziemy 2 km szosą asfaltową, po czym skręcamy w prawo i kierujemy się drogą gruntową przez las do Owczarni. Następnie przejeżdżamy przez tory, docieramy do drogi wojewódzkiej nr 592 i skręcamy w lewo, na Kętrzyn. Po 600 m, w Kwiedzinie zjeżdżamy z głównej szosy w prawo i udajemy się dalej drogą gruntową do Gierłoży. Na tym odcinku pojawia się brukowana i betonowa nawierzchnia, wykonana w czasie II wojny światowej, aby ułatwić dojazd z Wilczego Szańca do lotniska w Wilamowie.
W Gierłoży znajduje się dawna kwatera Hitlera Wilczy Szaniec, niedaleko jest także park miniatur Mazurolandia. Z Gierłoży kierujemy się do drogi wojewódzkiej prowadzącej z Węgorzewa do Kętrzyna. Skręcamy w nią w lewo. Wjeżdżając do miasta, przed rondem naprzeciwko cmentarza widzimy dwa schrony przeciwlotnicze. Z ronda zjeżdżamy w lewo, mijamy kompleks zabudowań stadniny ogierów, a na kolejnym rondzie skręcamy w prawo. Po lewej stronie, obok parkingu zachowały się pozostałości miejskich murów obronnych. Trasa prowadzi dalej przez kolejne rondo w prawo, do ulicy Sikorskiego. Przy murach miejskich warto z niej jednak zboczyć w lewo, w ulicę Staromiejską, aby zwiedzić zabytki Kętrzyna: gotycki kościół pw. św. Jerzego oraz zrekonstruowany zamek krzyżacki. Jadąc zgodnie z oznakowaniem trasy ulicą Sikorskiego, mijamy plac z neogotyckim ratuszem, po czym dojeżdżamy do kolejnego ronda, na którym skręcamy w lewo i wyjeżdżamy z Kętrzyna w kierunku Reszla drogą wojewódzką nr 594.
Przez Biedaszki, Pudwągi i Pieckowo udajemy się do Świętej Lipki, zwanej perłą baroku północnej Polski. W Świętej Lipce znajduje się znane w całej Polsce sanktuarium maryjne. Mijamy zabudowania sanktuarium z lewej strony i jedziemy pod górkę drogą asfaltową. Na rozwidleniu dróg trzymamy się prawej odnogi. Docieramy do lasu i skręcamy w prawo, w bardzo dobrą drogę szutrową.
Dalej aż do Mrągowa jedziemy wzdłuż tzw. Wielkiej Rynny Mrągowskiej. Tworzą ją jeziora Dejnowa, Kiersztanowskie i Juno, przez które przebiega szlak kajakowy rzeki Dajny. Najpierw przejeżdżamy przez wieś Staniewo, następnie przecinamy Dajnę, na której zbudowano małą elektrownię wodną. Za elektrownią jedziemy dalej szutrem. Po prawej stronie czasami można dostrzec rynnowe jezioro Dejnowa. Na wzgórzu przed Pilcem, także po prawej stronie znajduje się wiejski cmentarz. Zjeżdżamy w dół drogą brukową do wsi i jedziemy nią dalej do szosy. Na szosie skręcamy najpierw w lewo, a zaraz potem w prawo, kierując się drogowskazem na Burszewo. Na zjeździe z lewej strony widać most na Dajnie. Kontynuujemy wycieczkę prostą drogą wśród zabudowań. Na skraju lasu ciągnie się piękna aleja starych kasztanowców. Tu skręcamy ostro w lewo i odtąd aż do wyjazdu z lasu jedziemy drogą pożarową nr 9. Po lewej stronie mijamy ścieżkę edukacyjną „Tajemnice lasu”. Wyjeżdżając z lasu, w oddali widzimy zabudowania. Jedziemy dalej drogą szutrową wśród łąk i pól. Na rozwidleniu w Gizewie kierujemy się drogą asfaltową w prawo, do centrum wsi. Następnie obok przystanku autobusowego skręcamy w lewo, w drogę szutrową do Kiersztanowa. Kolejny odcinek szlaku prowadzi przez las, a następnie przez łąki. Po drodze zobaczymy w dole piękną panoramę okolic z Jeziorem Kiersztanowskim. Między nim a jeziorem Juno leży wieś Kiersztanowo.
Jedziemy w kierunku widocznego w oddali masywnego krzyża, stojącego u podnóża zalesionego wzniesienia. Wyjeżdżamy z lasu i podążamy dalej drogą szutrową wśród pól w kierunku Polskiej Wsi. Gdy dotrzemy do asfaltu, kierujemy się w lewo, a zaraz potem w prawo. Na zakręcie drogi asfaltowej ponownie skręcamy w prawo. Przejeżdżamy obok minizoo. Na rozwidleniu dróg trzymamy się zabudowań po lewej stronie. Mijamy kaplicę św. Faustyny. Z Polskiej Wsi drogą szutrową wśród łąk i pól jedziemy do widocznego w oddali lasu. Wyjeżdżając z niego, po lewej stronie zobaczymy jezioro Piecuch. Nieco dalej zaczynają się pierwsze zabudowania Mrągowa.
W Mrągowie, przed amfiteatrem skręcamy w lewo, pod górkę. Jedziemy dalej drogą szutrową przez Tymnikowo i Czerwonki w stronę Kosewa, objeżdżając od zachodu i południa jezioro Juksty. Przed torami kolejowymi w Kosewie skręcamy w lewo, w aleję kasztanowców, a następnie, przed wiaduktem kolejowym, kierujemy się zgodnie z drogowskazem do Użranek.
W pobliżu Użranek znajduje się najwyższe wzniesienie na Pojezierzu Mrągowskim – Królewska Góra. Mijamy neogotycki kościół z 1895 r. i dojeżdżamy do skrzyżowania w centrum wsi, obok remizy strażackiej. Skręcamy w prawo, zgodnie z drogowskazem na Jorę Wielką. Odtąd do Mikołajek, przez Cudnochy, Faszcze, Cimowo i Nowe Sady, będziemy jechać prawie wyłącznie asfaltem. Na tym odcinku ciągną się morenowe wzgórza, z których roztaczają się rozległe widoki. Za Faszczami skręcamy w lewo na skrzyżowaniu, przy którym stoi pomnik upamiętniający powstanie wsi.
Ostatni odcinek trasy przebiega przez Mikołajki. Mijamy po lewej stronie hotel Gołębiewski i jedziemy ścieżką pieszo-rowerową wzdłuż drogi krajowej nr 16. Szlak kończy się na placu przy kościele ewangelickim i Muzeum Reformacji Polskiej.
Szlak jest oznakowany kolorem czerwonym. Warto podzielić wycieczkę na kilka etapów, aby móc poświęcić więcej czasu na zwiedzanie położonych na trasie zabytków i innych atrakcji turystycznych.
Przez Giżycko i Kętrzyn przejeżdżają pociągi regionalne kursujące na trasie Olsztyn – Ełk. Jest też kilka połączeń dalekobieżnych.
Dawne dzieje Pilca
Wieś Pilec została założona w 1326 r. Do XV w. w miejscowości istniał zamek. Według legendy na dnie Pileckiego Stawu znajduje się zatopiony kościół.
Ryn
Dawna siedziba komturii krzyżackiej. Tutejszy zamek, obecnie obiekt hotelowy, to druga pod względem wielkości warownia krzyżacka w Polsce. XIV-wieczna budowla stoi na wzniesieniu pomiędzy jeziorami Ołów i Ryńskim. Na ryńskim zamku gościł m.in. książę Witold z rodziną. W Rynie zachowała się charakterystyczna mazurska zabudowa małomiasteczkowa z XIX w., stary młyn (obecnie karczma) oraz holenderski wiatrak, stojący przy skrzyżowaniu z drogą do Krzyżan. Warto zwrócić uwagę na średniowieczny kanał podziemny, łączący jeziora Ołów i Ryńskie (woda spływająca z jeziora Ołów napędzała niegdyś krzyżacki młyn). Różnica poziomów wody pomiędzy tymi jeziorami na odcinku ok. 200 m sięga prawie 8 m. Fragment kanału jest dobrze widoczny przy Gościńcu Ryński Młyn – restauracji serwującej dania kuchni regionalnej.
Nakomiady
We wsi zachował się XVII-wieczny pałac, zbudowany w stylu baroku holenderskiego. Obiekt został całkowicie zrewitalizowany. Otacza go park krajobrazowy, w którym stoi kaplica rodowa von Redeckerów z XIX w. Drugim wartym uwagi zabytkiem jest kościół pw. św. Józefa, wzmiankowany po raz pierwszy w 1554 r. W 1932 r. świątynia przeszła gruntowny remont. Dobudowano wówczas wieżę (która zastąpiła wcześniejszą, wolnostojącą drewnianą dzwonnicę), a także kruchtę i zakrystię. Ołtarz z XVII w. przesunięto w ten sposób, że opiera się o ścianę. Kiedyś było za nim zejście do krypty. Przy kościele stoi pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym w czasie I wojny światowej. Dodatkową atrakcją miejscowości jest manufaktura wytwarzająca repliki historycznych pieców i kominków.
Zamkowa Góra
Grodzisko o wymiarach 96 m na 44 m, zlokalizowane w okolicach wsi Nakomiady. W 1962 r. stanowisko było badane przez archeologów. Ustalono, że gród funkcjonował we wczesnej epoce żelaza, a prawdopodobnie także we wczesnym średniowieczu.
Owczarnia
Niewielki przysiółek, w którym, na terenie prywatnego gospodarstwa, urządzono Muzeum Mazurskie, prezentujące bogatą kolekcję oryginalnego wyposażenia domowego i gospodarczego.
Wilczy Szaniec
Najsłynniejsza z kwater Adolfa Hitlera z okresu II wojny światowej. Kompleks składał się z łącznie ok. 80 obiektów, w tym 50 budynków ceglanych i schronów betonowych, które w większości zostały wysadzone. Na terenie kwatery działa obecnie obiekt noclegowy z restauracją, a na turystów czekają liczne atrakcje, wśród nich przejażdżki historycznymi pojazdami i strzelnica.
Mazurolandia
Park Zabawy i Edukacji Mazurolandia składa się z Mazurskiego Parku Miniatur, w którym zgromadzono miniatury najsłynniejszych obiektów architektonicznych Warmii i Mazur, Muzeum Militariów oraz atrakcji dla dzieci – są wśród nich: strzelnica, grodzisko rycerskie, przymierzalnia strojów rycerskich oraz polana legend i bajek mazurskich.
Kętrzyn
Miasto ma prawie 30 tys. mieszkańców. Głównym zabytkiem sakralnym jest kościół pw. św. Jerzego z XIV w., podniesiony do rangi bazyliki mniejszej. To najlepiej zachowany kościół obronny na Mazurach. W jego wnętrzu na uwagę zasługują sklepienia kryształowe z 1515 r., XVI-wieczna ambona z przedstawieniami czołowych postaci reformacji oraz karcer. W tym samym czasie co kościół zaczęto również budować zamek krzyżacki. W 1945 r. zamek spłonął, ale w latach 60. XX w. został zrekonstruowany. Obecnie stanowi siedzibę muzeum. Atrakcją miasta jest kompleks Stada Ogierów, wybudowany w 1877 r., z 200-metrową, najdłuższą w Europie stajnią. Hodowane są tu głównie konie zimnokrwiste. Stadnina słynie z pokazów powożenia bryczkami.
Kętrzyn ma również tradycje przemysłowe. Wśród zakładów najbardziej rozpoznawalne są kętrzyńskie „Majonezy” oraz fabryka Philips Lighting Poland – przedsiębiorstwo założone w 1948 r., które w latach 60. XX w. funkcjonowało jako Kętrzyńska Fabryka Sprzętu Elektrotechnicznego Farel.
Farelka z Farela
Do dziś wiele osób nazywa termowentylator farelką. Określenie to pochodzi z czasów, gdy termowentylatory kętrzyńskiej firmy Farel były jednymi z niewielu dostępnych na rynku.
Ścieżka edukacyjna „Tajemnice lasu”
Ścieżka wytyczona wśród lasów na północ od Mrągowa. Ustawiono wzdłuż niej 13 tablic informacyjnych, są tu także liczne budki lęgowe, schrony dla nietoperzy i miejsce dokarmiania zwierząt. Przy ścieżce rośnie ogromny dąb – pomnik przyrody. Na trasie jest miejsce do odpoczynku z ławkami i stołem.
Minizoo w Polskiej Wsi
W zagrodach żyją tu zwierzęta wielu gatunków, zarówno domowe, jak i dzikie. Są wśród nich: owce, kozy, kucyki, świnki peruwiańskie, ptaki ozdobne, bażanty, strusie emu. Można wejść pośród nie, a nawet karmić je z ręki.
Mrągowo
Mrągowo otrzymało prawa miejskie na początku XV w. W odróżnieniu od innych miejscowości regionu właściwie nie zostało zniszczone podczas II wojny światowej. Wzdłuż głównych ulic starego miasta, Warszawskiej i Królewieckiej, wznoszą się zabytkowe kamienice – neogotyckie, secesyjne i neoklasycystyczne. Zachował się również historyczny ratusz z 1824 r., w którym obecnie mieści się oddział Muzeum Warmii i Mazur, a także Strażnica Bośniacka, wspomniana już w 1771 r. Zabytkowe są także trzy kościoły: katolicki w stylu neogotyckim z 1860 r., cerkiew prawosławna – dawna bożnica z lat 1894–1895, oraz kościół ewangelicki, który powstał w XVIII w. W parku Sikorskiego warto zobaczyć widokową Wieżę Bismarcka wybudowaną w 1906 r. Konstrukcja ma ok. 23 m wysokości. Miłośników militariów zaciekawi Muzeum Sprzętu Wojskowego, a w nim największa w Polsce północno-wschodniej kolekcja ok. 70 sprawnych pojazdów wojskowych.
Mrągowo słynie z wielu imprez i wydarzeń kulturalnych. Niewątpliwie największym jest Piknik Country & Folk. Inne wydarzenia znane z relacji telewizyjnych to Mazurska Noc Kabaretowa oraz Festiwal Kultury Kresowej. Mrągowska scena jest pięknie położona nad jeziorem Czos.
By ułatwić zwiedzanie miasta, wytyczono Mrągowski Szlak Turystyczny. Został on oznakowany łapą niedźwiedzicy – herbem Mrągowa.
Królewska Góra
Najwyższe wzniesienie na Pojezierzu Mrągowskim (212 m n.p.m.). Jej nazwa nawiązuje do wizyty króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV, który w 1845 r. zatrzymał się tu w czasie swojej podróży po Prusach Wschodnich.
Mikołajki
Niewielkie miasteczko, liczące niespełna 4 tys. mieszkańców, jest jednym z głównych centrów turystycznych regionu. Ma imponującą bazę noclegową (ok. 8 tys. miejsc). Symbolem miasta jest Król Sielaw – można go zobaczyć w centrum Mikołajek, w fontannie na placu Wolności. Do wspaniałych przykładów XIX-wiecznego budownictwa sakralnego należy tutejszy kościół ewangelicki z charakterystyczną, smukłą wieżą. Niedaleko mieści się Muzeum Reformacji Polskiej (jedno z dwóch w naszym kraju), a przy ulicy Dybowskiej zachował się kirkut z 1881 r., jeden z nielicznych, który przetrwał w tak dobrym stanie. Długa promenada zachęca do spacerów przez port wzdłuż brzegu Jeziora Mikołajskiego. Jedną z głównych atrakcji Mikołajek stanowi rejs statkiem pasażerskim, a najbardziej popularną trasą jest wycieczka na jezioro Śniardwy.
Obserwatorium IMGW
W Mikołajkach ma swoją siedzibę Obserwatorium Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Stacja zajmuje się pomiarami synoptycznymi oraz prowadzi badania nad promieniowaniem słonecznym. Tu zarejestrowano skażenie promieniotwórcze po awarii reaktora w Czarnobylu w 1986 r.
Stara Rudówka a polscy arianie
Stara Rudówka to wieś z połowy XVI w., która zasłynęła z pobytu w niej braci polskich. Odbyły się tutaj dwa synody arian. Likwidacja zboru ariańskiego nastąpiła przypuszczalnie w 1753 r. Tutejszy majątek od 1663 r. był dzierżawiony przez poetę Zbigniewa Morsztyna, który sam należał do tej wspólnoty religijnej. Morsztyn zmarł w 1689 r. w Królewcu, a jego pogrzeb odbył się 17 stycznia 1690 r. w Rudówce. Nie wiadomo, gdzie dokładnie został pochowany. O poecie przypomina głaz z tablicą pamiątkową.
