Ślad trasy w pliku GPX
Korsze (0,0 km) • Reszel (14,0 km) • Święta Lipka (20,4 km)
Trasa atrakcyjna zwłaszcza dla osób zainteresowanych historią regionu i turystyką religijną. Jej główne atrakcje to zabytki Reszla i Świętej Lipki, wśród nich znane sanktuarium maryjne, zwane Częstochową Północy.
Wycieczkę rozpoczynamy w centrum Korsz, na ulicy Mickiewicza. Niedaleko znajduje się kościół rzymskokatolicki pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Początkowo kierujemy się drogą wojewódzką nr 590 na południe, mijając po lewej stronie cerkiew pw. św. św. Apostołów Piotra i Pawła. Przecinamy drogę wojewódzką nr 592 i jedziemy dalej zgodnie z drogowskazem w kierunku Reszla. Po drodze przejeżdżamy przez niewielkie Wandajny i docieramy do Gudnik. Warto zatrzymać się w tej miejscowości, aby obejrzeć jej zabytki. Kolejny odcinek trasy prowadzi z Gudnik do Reszla. To niewielkie, ale bardzo ważne dla historii Warmii miasto. Za Reszlem nadal kierujemy się drogą wojewódzką nr 590 na południe. Wyjeżdżając z miasta, możemy skorzystać z kilkusetmetrowej drogi rowerowej. Zmierzamy w kierunku Świętej Lipki znaną trasą pielgrzymkową, przy której stoją kapliczki. Bliżej tej miejscowości przekraczamy oznaczoną brązową tablicą turystyczną granicę pomiędzy Warmią a Mazurami. Aby dotrzeć do sanktuarium maryjnego, można jechać drogą asfaltową – to propozycja dla rowerzystów szosowych, albo wcześniej, na rozwidleniu, drogą szutrową przy ostatniej kapliczce wjechać do lasu. Na tym odcinku mija się starą kolumnę maryjną zwieńczoną figurą Matki Bożej. Jest to zabytkowy słup graniczny z 1750 r., który rozdzielał niegdyś Prusy Książęce od Prus Królewskich, a obecnie wyznacza granicę między Mazurami a Warmią. W dolinie widać barokową fasadę sanktuarium.
Można wydłużyć trasę o 4 km, jadąc ze Świętej Lipki dalej na wschód, do Bezławek. W miejscowości znajduje się zabytkowy kościół z XVI w., z którym wiąże się legenda o Świętym Graalu.
Trasa jest krótka i w całości asfaltowa. Teren też nie jest trudny, dominują niewielkie, łagodne pagórki.
Przez Korsze przejeżdżają pociągi regionalne kursujące na trasie Olsztyn – Ełk. Jest też kilka połączeń dalekobieżnych.
Korsze
Miejscowość została założona w XV w. Jej nazwa pochodzi prawdopodobnie od pierwotnej nazwy osady w języku pruskim, czyli Cohorsen, później Karsens albo Kors, co w pokrewnym języku litewskim znaczy „orzech laskowy” („karšis”, „karše”). Do początku XIX w. Korsze stanowiły majątek ziemski. Czynnikiem decydującym o rozwoju wsi była rozbudowa sieci kolejowej w Prusach Wschodnich w 2. poł. XIX w. Szczególne położenie Korsz – niemal dokładnie w centralnym punkcie Prus Wschodnich – przesądziło o wyborze tej miejscowości jako węzła kolejowego na przecięciu dwóch najstarszych w Prusach Wschodnich linii kolejowych (Królewiec – Ełk i Toruń – Wystruć). Rok 1945 przyniósł poważne zniszczenia (40%), ponieważ Korsze były bronione przez cofające się niemieckie oddziały pancerne. Prawa miejskie miejscowość uzyskała w 1962 r.
W mieście są trzy zabytkowe wieże ciśnień z XIX/XX w. Najstarsza z nich powstała w 1890 r. Jedna ma stalowy, kulisty zbiornik typu Klönne. W Polsce są jedynie trzy wieże z tego typu zbiornikiem (pozostałe dwie w Dąbrównie i Runowie Pomorskim). W 1903 r. oddano do użytku neogotycki kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, a w kolejnym roku – kościół ewangelicki (obecnie cerkiew prawosławna).
Gudniki
Niewielka wieś, która może się poszczycić ciekawymi zabytkami. Lokowano ją w 1340 r. Znajduje się tu kościół pw. św. Andrzeja Boboli z XIV w., murowany z cegły i kamienia polnego, z drewnianą kruchtą z XVIII stulecia. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVII i XVIII w. Na uwagę zasługuje płyta nagrobna szwedzkiego lekarza Johana Bernarda Varnbagena z 1647 r., wykonana z czerwonego marmuru. Przy kościele stoi obelisk upamiętniający mieszkańców wsi poległych w czasie I wojny światowej. Dalej przy drodze wiodącej w stronę Reszla można zobaczyć ruiny kaplicy grobowej przedstawicieli rodu von der Groeben.
Reszel
Dawny gród pruskiego plemienia Bartów, który nosił staropruską nazwę Resel, a w 1241 r. został zdobyty przez Krzyżaków. Miasto lokowano w 1337 r. i od początku budowane było według wcześniej ustalonego planu. Do dziś zachował się średniowieczny układ urbanistyczny z większością murów obronnych i niektórymi basztami.
W 1631 r. wypędzeni z Braniewa jezuici przejęli zabudowania klasztorne pozostałe po zakonie augustianów i utworzyli w Reszlu kolegium. W XIX w. planowano tu nawet utworzenie uniwersytetu. Reszel był znany jako miasto artystów, zatrudnianych często przy pracach w Świętej Lipce. Podczas II wojny światowej miasto nie doznało większych zniszczeń.
Reszel jest członkiem założycielem polskiej sieci miast Cittaslow. Najbardziej rozpoznawalnym zabytkiem Reszla jest gotycki zamek (ul. Podzamcze 3, 11-440 Reszel, tel. 89 755 01 09, www.zamek-reszel.com), wzniesiony w latach 1350–1401. To masywna budowla ze strzelistą neogotycką wieżyczką, okrągłą basztą i bramą prowadzącą na dziedziniec. Był jedną z rezydencji biskupów warmińskich, w tym ostatniego z nich – Ignacego Krasickiego. Obecnie w zamku dostępne są komnaty gościnne, działa też galeria, która organizuje wystawy sztuki współczesnej. Można wejść na wieżę oraz zwiedzić znajdujące się w podziemiach muzeum z wystawą narzędzi tortur. Wśród 50 oryginalnych eksponatów zobaczymy m.in. fotel czarownicy, żelazną dziewicę, kołyskę Judasza oraz torturę wody. W Sali Rycerskiej przedstawiono historię rycerstwa europejskiego, a w Komnacie Rycerskiej można podziwiać zbroje (m.in. tę imitującą zbroję mitycznego króla Artura), broń białą (w tym miecz imitujący legendarny miecz Excalibur) oraz broń palną. Kolejnym średniowiecznym zabytkiem Reszla jest kościół pw. św. św. Piotra i Pawła. Jego budowę rozpoczęto w połowie XIV w. Jest to trójnawowa świątynia z prezbiterium oraz okazałą wieżą. Po pożarze z 1806 r. została odbudowana i od nowa wyposażona w latach 1822–1843. W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający patronów kościoła, autorstwa Antoniego Jana Blanka (1785–1844), pochodzącego z Warmii profesora sztuk pięknych na Uniwersytecie Warszawskim. Mierząca 51,2 m wieża kościelna jest dostępna dla zwiedzających. Wewnątrz niej można zobaczyć mechanizm zegara z 1913 r. oraz dzwony kościelne, a z jej szczytu obejrzeć panoramę miasta i okolic. Pośrodku rynku stoi zabytkowy ratusz w stylu klasycystycznym, zbudowany w latach 1815–1820. Portyk wejściowy jest ozdobiony dwoma kolumienkami, a na dachu znajduje się wieżyczka zegarowa z hełmem i iglicą.
Ostatnia europejska czarownica
W Reszlu spalono na stosie ostatnią w Europie kobietę oskarżoną o czary. Wydarzyło się to w 1811 r. Ofiarą była Barbara Zdunk. Zarzucono jej nie tylko czary, ale przede wszystkim podpalenie. W 1807 r. część miasta spłonęła, a przyczyny pożaru były niejasne. Proces trwał trzy lata. Sprawa winy budziła kontrowersje, jednak sąd w Królewcu zatwierdził wyrok. Przed spaleniem skazaną uduszono.
Sanktuarium maryjne w Świętej Lipce
Sanktuarium Matki Bożej (Święta Lipka 29, 11-440 Reszel, tel. 89 755 14 81, www.swlipka.pl) już od średniowiecza przyciągało pielgrzymów nie tylko z regionu, ale też z dalekich stron Polski. Nazywane jest Częstochową Północy. W skład zespołu budowli, uważanego za perłę baroku, wchodzą: bazylika, krużganki i dom zakonny ojców jezuitów. Na kościelny dziedziniec wchodzi się przez barokową bramę triumfalną z 1. poł. XVIII w. Bogate i różnorodne wyposażenie świątyni – rzeźby w kamieniu i drewnie, malarstwo ścienne i obrazy na płótnie, wyroby złotnicze i snycerskie oraz dzieła artystycznego kowalstwa i ślusarstwa – zachowało się w stanie prawie niezmienionym. Warto zwrócić uwagę na barokowe organy z ruchomymi figurkami, wykonane w 1721 r. Krótkie koncerty oraz robiące duże wrażenie pokazy ruchomych elementów ozdabiających instrument odbywają się latem co godzinę. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Świętolipskiej. Warto także zwiedzić muzeum prezentujące eksponaty związane z sanktuarium, usytuowane nieopodal domu pielgrzyma.
Kościół w Bezławkach
Kościół z 1513 r., utworzony w domu głównym wcześniejszego zamku, który był pierwszy raz wzmiankowany w 1402 r. Wewnątrz świątyni godna zobaczenia jest drewniana konstrukcja wieży dobudowanej ok. 1728 r. Z kościołem związana jest legenda o Świętym Graalu. Według niej kielich, w którym zebrano krew Chrystusa, trafił do Anglii. Stamtąd po bitwie pod Hastings (1066), rozegranej podczas inwazji Normanów na Anglię, dzieci pokonanego króla Harolda II, zabierając ze sobą Graala, udały się przez Litwę i Kijów do Bizancjum. Dwóch synów króla pozostało na Litwie. Świdrygiełło, czyli młodszy brat Jagiełły (pochodzącego według podań od starszego syna Harolda), miał przywieźć kielich do Bezławek. W czasie wojny polsko-krzyżackiej latem 1520 r., gdy oddziały tatarskie podeszły pod wieś, kielich został rzekomo zamurowany w ścianie kościoła, a potem zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach. Za dowód jego ukrycia uważany jest otwór wybity w ścianie, wysoko, w miejscu zamurowanego okna.
