Ślad trasy w pliku GPX
Szlak jest bardzo atrakcyjny zarówno pod względem krajobrazowym, jak i historycznym. Okolice Ostródy to morenowe wzgórza z polami uprawnymi, z których rozciągają się widoki po daleki horyzont. Na miłośników zabytków czekają: dworek w Lichtajnach, kościół w Ornowie charakteryzujący się niecodzienną architekturą, a na sam koniec – łatwo dostępne ze szlaku i bardzo malowniczo położone grodzisko pruskie w Lesiaku Ostródzkim. Przy okazji wycieczki rowerowej warto także zwiedzić Ostródę, zwłaszcza śródmieście z promenadą nad Jeziorem Drwęckim.
Szlak rozpoczyna się obok siedziby Centrum Informacji Turystycznej w Ostródzie, przy placu Tysiąclecia Państwa Polskiego. Na początek kierujemy się na wschód, w stronę kościoła św. Dominika Savio, dojeżdżamy do ulicy Drwęckiej i skręcamy w prawo. Po lewej mijamy współczesną greckokatolicką cerkiew Ofiarowania Najświętszej Marii Panny. Nieco dalej, na niewielkim wzniesieniu, stoi zabytkowa wieża ciśnień, zbudowana pod koniec XIX w. Skręcamy w lewo w ulicę Grunwaldzką i jedziemy dalej prosto aż do terenów wystawienniczych Expo Mazury z Areną Ostróda, mijając po drodze koszary Grolmana, popularnie zwane Czerwonymi Koszarami. Zostały one zbudowane w latach 1890–1898, kilka lat temu wpisano je do rejestru zabytków. W latach 2013–2019 odbywał się tu Ostróda Reggae Festival. W tym miejscu można zjechać z trasy w kierunku plaży nad jeziorem Sajmino. By do niej dotrzeć, należy skręcić w prawo w ulicę Bolesława Chrobrego. Nieopodal znajduje się cmentarz z I wojny światowej. Zostali tu pochowani żołnierze niemieccy polegli w 1914 r. w bitwie pod Tannenbergiem.
Wracamy do ulicy Grunwaldzkiej i dojeżdżamy do kompleksu Expo Mazury. To drugie co do wielkości centrum targowo-konferencyjne w Polsce. Swoją powierzchnią dorównuje Centrum Nauki Kopernik. Nowoczesne hale wystawiennicze są zlokalizowane przy drodze ekspresowej S7 prowadzącej z Gdańska do Warszawy. W tym miejscu kończy się ścieżka rowerowa. Jedziemy dalej prosto główną drogą. Ten odcinek jest krótki, jednak zachowajmy ostrożność! Za tablicą graniczną miejscowości Górka skręcamy zgodnie z drogowskazem w prawo na Lipowiec. Drogą o nowej nawierzchni asfaltowej jedziemy wzdłuż brzegu jeziora Sement Mały. Na rozwidleniu dróg skręcamy ostro w prawo. Z tego miejsca rozciąga się piękny widok na okoliczne wzniesienia z mozaiką pól. Skręcamy w lewo i jedziemy dalej dawnym nasypem kolejowym, biegnącym przez gęsto zadrzewiony teren. Miejscami nawierzchnia jest trudna. Po pokonaniu prawie 2 km dojeżdżamy do drogi asfaltowej i skręcamy w lewo w kierunku Lichtajn.
Lichtajny to miejscowość założona w XIV w. Stoi tu odrestaurowany neoklasycystyczny dworek rodziny von Rose z końca XIX w. Jeśli skręcilibyśmy w lewo przy parku dworskim, dotarlibyśmy do dużej, ogólnodostępnej plaży z pomostem nad jeziorem Lichtajny, niedaleko której znajduje się grodzisko pruskie. Sam park jest ogrodzony i niedostępny. Jadąc dalej, przy drodze widzimy jeszcze kaplicę z 1909 r. z ładną płaskorzeźbą nad wejściem. Wyjeżdżając z Lichtajn, mijamy pozostałości wiaduktów kolejowych. Zgodnie z oznakowaniem szlaku skręcamy w prawo, docieramy do skrzyżowania przy kapliczce i tu ponownie kierujemy się w prawo. Aleją dojeżdżamy do Brzydowa. Po prawej stronie mijamy neogotycki budynek szkoły. Zgodnie z drogowskazem skręcamy w prawo na Ornowo, a następnie przejeżdżamy pod drogą krajową nr 16. W centrum Ornowa, na rozwidleniu dróg, przy którym stoi krzyż, skręcamy w prawo. W miejscowości warto obejrzeć kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. Gotycka świątynia z kamienia pochodzi z XV w., a jej barokowy ołtarz główny – z 1690 r. Drewnianą wieżę z działającym do dziś zegarem dobudowano w XIX w. Kościół jest otoczony starym cmentarzem z XIX-wiecznymi nagrobkami. Z Ornowa kierujemy się na północ drogą szutrową zgodnie z oznakowaniem szlaku. Skręcamy w prawo i przejeżdżamy wiaduktem nad drogą krajową nr 16. Jest to część południowej obwodnicy Ostródy, która przebiega nad doliną Morlińskiej Strugi. Konstrukcja łącząca skraje doliny jest imponująca – ma 677 m długości, a rozpiętość jej głównych przęseł wynosi 206 m. Takie rozmiary stawiają ten wiadukt w ścisłej czołówce europejskiej. Niedaleko od szlaku, ok. 150 m na południe od stawów rybnych, znajduje się grodzisko obronne pruskich Sasinów w Lesiaku Ostródzkim. Zamieszkiwali oni to miejsce w X i XI w. Wtedy był to półwysep otoczony z trzech stron wodą. Kierując się dalej na północ, przejeżdżamy pod drogą krajową i docieramy do Kajkowa, do ulicy Bukowej. Z lewej strony wznosi się najwyższy punkt w okolicy, tzw. Góra Napoleona. Przedwojenna nazwa wsi to Buchwalde. Obecną nadano jej w 1946 r., by uczcić mazurskiego poetę Michała Kajkę (ur. w 1858 r., zm. w 1940 r.), który jednak nie miał wiele wspólnego z tym miejscem, za życia był związany z okolicami Ełku (w jego domu w Ogródku można zwiedzić poświęcone mu muzeum). Ostatni odcinek trasy prowadzi z powrotem do Ostródy. Szlak przebiega niedaleko od plaży nad jeziorem Sajmino i cmentarza z I wojny światowej, które mijaliśmy na początku naszej wycieczki. Do miasta wjeżdżamy ulicą Szkolną. Po drodze, przy ulicy Henrykowskiej, zobaczymy jeszcze mazurską chatę, która niestety jest w bardzo złym stanie. Szlak oznakowany kolorem żółtym. Ze względu na bardzo dobrą nawierzchnię należy do łatwych. Większość trasy przebiega drogami asfaltowymi, tylko krótkie fragmenty mają nawierzchnię gruntową. Po drodze są natomiast dosyć duże wzniesienia, dlatego na wycieczkę najlepiej wybrać się rowerem turystycznym lub crossowym. Najdogodniejszym miejscem na przerwę jest plaża nad jeziorem Lichtajny. Można również odpocząć na plaży nad jeziorem Sajmino.
Do Ostródy można bez problemu dojechać koleją. Miasto leży na trasie wiodącej z Olsztyna do m.in. Gdyni, Torunia i Bydgoszczy, Poznania czy Wrocławia. Zatrzymuje się tu wiele pociągów regionalnych i dalekobieżnych. Przez miasto przebiegają drogi krajowe nr 15 i 16 oraz trasa S7 z Warszawy do Gdańska. Dojeżdżający na szlak samochodem mogą zaparkować na dużym parkingu na placu Tysiąclecia Państwa Polskiego.
Miasto położone nad Jeziorem Drwęckim liczy obecnie ponad 30 tys. mieszkańców. Jego historia sięga średniowiecza. W XIII w. w miejscu pruskiej osady u ujścia rzeki Drwęcy Krzyżacy zbudowali drewnianą warownię, która wiek później została zastąpiona murowanym zamkiem. Rezydował w nim krzyżacki komtur. Lokalizacja zamku i miasta nie była przypadkowa, wzniesiono je na dawnej wyspie opływanej przez odnogi rzeki. Dopiero w XIX w. zasypano dwa ujścia Drwęcy do jeziora, zachowując tylko jedno. Przez wieki Ostróda pozostawała miasteczkiem o znaczeniu przede wszystkim lokalnym, choć w 1807 r. w tutejszym zamku rezydował cesarz Napoleon Bonaparte, który spędził w nim ponad dwa miesiące „i stąd rządził cesarstwem”, jak głosi napis na tablicy pamiątkowej umieszczonej na ścianie zamku. Pobyt cesarza został uwieczniony przez francuskiego malarza Marie Nicolasa Ponce-Camus’a na obrazie „Napoleon użyczający łask mieszkańcom Ostródy. Marzec 1807”. Obraz znajduje się w Wersalu, ale jego kopię można obejrzeć w muzeum działającym w zamku. Francuska okupacja nie była szczęśliwym czasem dla miasta. Żołnierze uciskali jego mieszkańców, którzy zwracali się w tej sprawie do cesarza. Szybszy rozwój Ostródy nastąpił w drugiej połowie XIX w. W 1852 r. otwarto pierwszą część Kanału Elbląskiego, a w 1872 r. doprowadzono do miasta linię kolejową. Pod koniec II wojny światowej Ostróda została zajęta przez Armię Czerwoną i zniszczona w ponad 60%.
Po II wojnie światowej w mieście powstały nowe przedsiębiorstwa, m.in. Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego i kombinat mięsny (dzisiaj znane „Morliny”). Obecnie duży wpływ na rozwój gospodarczy Ostródy ma lokalizacja przy drodze ekspresowej z Warszawy do Gdańska. Pozostający w ruinie zamek zaczęto odbudowywać w latach 70. XX w., a prace trwały 20 lat. Obiekt jest więc współczesną rekonstrukcją. Pierwotnie był wyższy o jedno piętro i miał zabudowane cztery skrzydła. Obecnie mieści się w nim muzeum. Warownia stała się punktem na Szlaku Zamków Gotyckich. Do najstarszych zabytków Ostródy należy kościół św. Dominika Savio, pierwotnie gotycki z XIV w. Niestety w 1945 r. został zniszczony przez czerwonoarmistów. Odbudowany w latach 80. XX w., w wyniku wielu renowacji nie reprezentuje obecnie jednolitego stylu. U podstawy można dostrzec grube gotyckie mury. Za kościołem przetrwał do dziś fragment średniowiecznych murów obronnych z XV w. Najlepszym punktem widokowym na miasto i Jezioro Drwęckie jest wieża kościoła ewangelickiego. Okazałą świątynię wzniesiono na wysokiej, dominującej w krajobrazie skarpie w latach 1907–1909. Budowla przypomina masywne, mniej ozdobne kościoły wczesnogotyckie. Wieża została zwieńczona podwójnym hełmem. W ten sposób nawiązano do architektury państwa krzyżackiego. Ze szczytu wieży można podziwiać panoramę okolicy, a w jej wnętrzu zobaczyć funkcjonujący do dziś mechanizm zegarowy oraz trzy dzwony, z których jeden regularnie wybija godziny.
Niedaleko wznosi się kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny z połowy XIX w., wybudowany jako pierwsza świątynia katolicka po reformacji. Do najcenniejszych elementów jego wyposażenia należy zabytkowa drewniana Pieta z XIV w. W centrum miasta zachował się średniowieczny układ ulic. Większość zabudowy pochodzi jednak z przełomu XIX i XX stulecia. Ratusz – podobnie jak znaczna część starego miasta – został spalony pod koniec II wojny światowej. Odbudowano go w 2018 r., nawiązując do obiektu XVIII-wiecznego. Przed ratuszem stoi oryginalna fontanna z 1907 r. Pierwotnie był to pomnik trzech cesarzy niemieckich. Ich wizerunki w formie medalionów usunięto w 1945 r. W 2004 r., w związku z przystąpieniem Polski do UE, przemianowano go na pomnik Jedności Europejskiej. W domu przy ulicy Sienkiewicza 10 w 1914 r. urodził się światowej sławy pisarz Hans Hellmut Kirst. Ten fakt upamiętnia poświęcona mu tablica.
Ostróda ma również wiele walorów rekreacyjnych. Do popularnych miejsc spacerowych należy Bulwar Europejski – promenada z molo nad Jeziorem Drwęckim. To bez wątpienia najbardziej atrakcyjna turystycznie część miasta. W ubiegłych latach w sezonie letnim funkcjonował tu wyciąg nart wodnych. Nieopodal plaży miejskiej znajduje się ciekawy zabytek: wieża Bismarcka z 1902 r. To najstarsza wieża na Mazurach upamiętniająca niemieckiego kanclerza. W pobliżu jest także stadion miejski z bardzo dobrą infrastrukturą. Został przygotowany, by gościć jedną z reprezentacji piłkarskich podczas Mistrzostw Europy w 2012 r. Niestety nie został wybrany przez żadną drużynę.
Zaczynający się w Ostródzie Kanał Elbląski to zabytek hydrotechniki o randze światowej, a przy tym popularna droga wodna o długości (z odgałęzieniami) 183 km, którą można pokonać jachtem, kajakiem lub – częściowo – statkiem wycieczkowym. Rejsy statkami z przystani nad Jeziorem Drwęckim są jedną z największych atrakcji turystycznych okolicy. W centrum miasta znajduje się śluza Ostróda – jedno z zabytkowych urządzeń hydrotechnicznych, które warto obejrzeć, choć Kanał Elbląski jest najbardziej znany z unikatowych pochylni. W Ostródzie odbywają się cyklicznie festiwale muzyczne. Najpopularniejszym z nich jest Ostróda Reggae Festival, jego historia sięga 1983 r. Koncerty są organizowane m.in. w amfiteatrze nad Jeziorem Drwęckim, który może pomieścić 2 500 widzów.
Ciekawostka – Gustaw Gizewiusz
Związany z Ostródą pastor, który walczył o wprowadzenie języka polskiego do liturgii kościoła ewangelickiego. Zmarł w 1848 r. i został pochowany na najstarszym cmentarzu w mieście, tzw. Polskiej Górce przy ulicy Olsztyńskiej. Na jego cześć mazurskie Lötzen (pol. Lec) otrzymało po wojnie nazwę Giżycko.
Centrum Informacji Turystycznej w Ostródzie
pl. Tysiąclecia Państwa Polskiego 1A, 14-100 Ostróda, tel. +48 501 220 085,
biuro@mazury-zachodnie.pl, www.mazury-zachodnie.pl
