Ślad trasy w pliku GPX
Iława PKP (0,0 km) – Gardzień (10,8 km) – Siemiany (20,8 km) – Jerzwałd (29,4 km) – Dobrzyki (34,8 km) – Zalewo (40,7 km) – Rąbity (45,2 km) – Międzychód (46,9 km) – Śliwa (49,6 km) – Karpowo (53,5 km) – Wieprz (56,3 km) – Gubławki (58,5 km) – Urowo (64,0 km) – Sąpy (67,4 km) – Jezierzyce (72,3 km) – Jażdżówki (73,8 km) – Szałkowo (78,1 km) – Iława PKP (86,5 km)
Długa, licząca ponad 86 km, ale łatwa trasa. Prowadzi przez bardzo malownicze i cenne przyrodniczo tereny Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego i jego otuliny. Ze względu na długość rekomendowana jest dla osób o dobrej kondycji fizycznej i doświadczonych w uprawianiu turystyki rowerowej. Można rozłożyć ją na dwa lub więcej dni i modyfikować w zależności od chęci.
Naszą wycieczkę zaczynamy w Iławie przy dworcu kolejowym. Przejeżdżamy przez plac przed dworcem i jedziemy ścieżką z kostki brukowej wzdłuż ul. Żeromskiego na północny zachód, prosto przez rondo w ul. Andersa, która przechodzi w ul. Sobieskiego.
Za wiaduktem kolejowym skręcamy w lewo w ul. Mickiewicza. Objeżdżamy jezioro Mały Jeziorak, mając je po prawej ręce. Ścieżka skręca w prawo w ul. Biskupską, dojeżdżamy do ronda w ciągu drogi krajowej DK16. 300 m dalej po prawej przy ul. Chodkiewicza nad jeziorem Jeziorak znajduje się Port Iława i działa przeprawa promowa na Wielką Żuławę, największą śródlądową wyspę w Polsce. Na rondzie jedziemy w lewo w ul. Sienkiewicza, dalej prosto przez ok. 2 km aż do skrzyżowania z drogą wojewódzką DW 521 na Kwidzyń, na którym skręcamy w prawo. Szlak prowadzi przez las. Ścieżka kończy się i jedziemy drogą asfaltową. Ten odcinek ma oznakowanie niebieskiego szlaku rowerowego, który po ok. 2,5 km skręca w boczną drogę w lewo. My jedziemy prosto. Po przebyciu kolejnych 2 km skręcamy w prawo w drogę na Siemiany i wjeżdżamy na teren Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego. Jakość asfaltu wyraźnie się pogarsza. Do Gardzienia docieramy po przejechaniu 4 km, droga skręca w prawo. Ok. 1,5 km za Gardzieniem na rozjeździe jedziemy w lewo. Po lewej pomiędzy drzewami widzimy jezioro Gardzień. Po pokonaniu ok. 4 km dojeżdżamy do Siemian. Można tu coś zjeść i zrobić zakupy. W miejscowości jest wąska ścieżka z kostki brukowej biegnąca po chodniku. Z Siemian jedziemy przez lasy do Jerzwałdu. Po drodze, ok. 2 km za Siemianami, po lewej stronie za przysiółkiem Jeziorno, znajduje się leśny parking, z którego prowadzi piesza ścieżka dydaktyczna do rezerwatu przyrody Jezioro Jasne. Po pokonaniu kolejnych 4 km dojeżdżamy do skrzyżowania z większą drogą i skręcamy w prawo. Mamy kilometr do Jerzwałdu, w którym trzymamy się głównej drogi i z którego wyjeżdżamy na wschód lekko ku północy w kierunku na Dobrzyki i Zalewo. Pojawiają się znaki zielonego szlaku rowerowego, które towarzyszą nam do Zalewa. Ok. 2 km przed Zalewem ostro w prawo na południe odchodzi droga na Iławę i Miłomłyn. Można skrócić wycieczkę i w nią skręcić. Z Zalewa trasa wraca w to miejsce tą samą drogą. Warto jednak dotrzeć do centrum miasteczka i nad jezioro Ewingi. Z Zalewa cofamy się, trzymając się niebieskiego szlaku rowerowego. Ignorujemy główną drogę na Małdyty, jadąc na skrzyżowaniu w prawo na Susz i Iławę, a po kilkuset metrach, na „widelcowatym” rozjeździe za stacją paliw i przystankiem autobusowym, kierujemy się w lewo na Iławę. Droga prowadzi pośród zmieniających się krajobrazów polnych i leśnych, dużo tu starych klonów i lip. Mijamy położone z boku Rąbity i Międzychód. W Śliwie porzucamy niebieski szlak i drogę na Iławę, skręcając w prawo na Karpowo, Wieprz i Gubławki. Droga jest nadal bardzo malownicza. Po przejechaniu 7 km, w Wieprzu, skręcamy pod kątem prostym w lewo. Mijamy szutrowy odjazd w prawo na dawną wyspę Bukowiec i jedziemy dalej prosto. W Gubławkach asfalt na drodze staje się coraz gorszy, a w miejscu ostrego zakrętu w lewo przechodzi w szuter. Przed nami bardzo malowniczy odcinek trasy. Droga prowadzi skrajem lasu, a następnie wzdłuż zatoki Kraga. Brzegi są bezludne, urwiste i zalesione. Po drodze mijamy dzikie kąpielisko Łąka Jeziorak. Po pokonaniu ok. 4 km dojeżdżamy do krańca zatoki w miejscu, w którym łączy się z nią Kanał Iławski. Jest tu pomost dla jachtów przygotowujących się do przeprawy pod mostem na kanale.
Dojeżdżamy do drogi asfaltowej, skręcamy w nią w prawo i przejeżdżamy mostem nad kanałem. Po lewej znajduje się leśny parking z wiatą i tablicami informacyjnymi. Na odcinku kilkuset metrów pojawiają się oznaczenia niebieskiego szlaku rowerowego, ale gdy szlak odchodzi w lewo, my jedziemy prosto na Urowo i Sąpy. W tej drugiej miejscowości przy przystanku autobusowym skręcamy w prawo w drogę szutrową, wiodącą przez las do Jezierzyc. Po pokonaniu ok. 3 km dojeżdżamy do skrzyżowania z drogą do Makowa, przejeżdżamy je prosto i jedziemy dalej znowu drogą asfaltową. Przy odjeździe w lewo na Tynwałd pojawia się, prowadząca wzdłuż drogi, ścieżka rowerowa z kostki brukowej. Stoi tu kapliczka wykonana z kajaka, będąca stacją Papieskiej Kalwarii Pojezierza Iławskiego. Gdy dojeżdżamy do Jezierzyc, pojawiają się oznaczenia niebieskiego szlaku rowerowego.
Przez Jażdżówki i Szałkowo kierujemy się w stronę Iławy. W Szałkowie przy drodze na Wólkę Kamieńską ścieżka rowerowa kończy się. Kolejna pojawia się w Iławie. Wjeżdżamy do miasta ul. Lipowy Dwór, skręcamy w prawo w ul. Wańkowicza, z niej w lewo na ścieżkę rowerową wzdłuż Jezioraka. Mijamy plażę miejską Dziką, Ekomarinę, dojeżdżamy do ul. Dąbrowskiego i skręcamy w prawo. Na rondzie skręcamy drugim zjazdem w główną arterię miasta – ul. Niepodległości, mijamy ratusz, gotycki kościół pw. Przemienienia Pańskiego i skręcamy w prawo w stronę amfiteatru im. Louisa Armstronga. Dojeżdżamy do bulwaru im. Jana Pawła II nad Małym Jeziorakiem, którym docieramy do ul. Sobieskiego, przechodzącej w ul. Andersa i ul. Żeromskiego, prowadzącą do dworca kolejowego. Tutaj nasza pętla się zamyka.
Trasa ma przebieg częściowo wspólny ze szlakami rowerowymi niebieskim i zielonym. W Iławie znajduje się dworzec PKP, miasto jest dużym węzłem kolejowym i można tu dojechać pociągiem z większości dużych miast w Polsce. Obok dworca jest dostępny duży bezpłatny parking dla samochodów osobowych. Obok dworca zatrzymują się również autobusy obsługujące linie lokalne i długodystansowe.
Dawne dzieje Wielkiej Żuławy
Na Wielkiej Żuławie w XIII w. znajdowała się strażnica krzyżacka. Była ona połączona ze stałym lądem drewnianym mostem, którego pozostałości odnaleziono na dnie jeziora. Co ciekawe, konstrukcja o szerokości 2,5 m prowadziła na północ, a nie na południe w stronę dzisiejszej Iławy.
Wieprz pływa w Wieprzu
Nazwa Wieprz nie pasuje do prusko-krzyżacko-niemieckiej historii regionu. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1386 r. Pierwotna nazwa „Wepren” i późniejsza niemiecka „Weepers” sugerują wpływy języka polskiego. W Wieprzu znaleziono ślady grodziska z wczesnej epoki żelaza. Wieś znana jest też z „pływającego wieprza”, czyli figury maskotki wsi stojącej na płaskim postumencie w wodzie. Widać ją z kąpieliska, a także z drogi na Bukowiec, dawną wyspę połączoną w 1938 r. groblą z Wieprzem.
Kanał Iławski
Kanał Iławski to odnoga Kanału Elbląskiego, który ma połączenie z Zalewem Wiślanym i Morzem Bałtyckim. Co ciekawe odcinek Kanału Iławskiego poprowadzony jest groblą przecinającą Jezioro Karnickie. System dróg wodnych Kanału Elbląskiego ma ponad 150 km długości i jest jedną z największych atrakcji turystycznych Warmii i Mazur. Ok. 100 m różnicy poziomów pozwalają pokonać jednostkom pływającym unikalne pochylnie, po których statki są przeciągane na wózkach ze stanowiska dolnego na górne (lub odwrotnie). Wszystkie pięć pochylni znajduje się między Elblągiem a Małdytami.
Iława
Neogotycki dworzec kolejowy w Iławie zbudowano w 1905 r. z czerwonej cegły, z ozdobnymi lukarnami, sterczynami i ostrołukami. Sufit głównego hallu ozdobiony jest freskami z motywami roślinnymi i herbami miast. Dworzec ma opinię najpiękniejszego na Warmii i Mazurach. Na placu przed dworcem w reprezentacyjnym miejscu stoi lokomotywa parowa. Stylowy, ozdobny budynek ratusza wzniesiono w stylu neobarokowym w latach 1910-1912. Od II wojny światowej do 1998 r. mieściło się w nim targowisko miejskie. W gablocie w Wydziale Komunikacji Społecznej wystawiony jest srebrny łańcuch podarowany burmistrzowi Iławy przez mieszkańców z okazji 600-lecia nadania miastu praw miejskich (Iława cieszy się nimi od 1305 r.).
Najstarszym budynkiem w mieście jest gotycki kościół pw. Przemienienia Pańskiego, wzniesiony w latach 1317-1325. Renesansowa wieża pochodzi z 1550 r. Monumentalna świątynia, zlokalizowana na wzgórzu na północnym brzegu Małego Jezioraka, wewnętrznego jeziora Iławy, wprost tonie w zieleni. Ze względu na kolor ceglanych ścian bywa nazywana „czerwonym kościołem”. W jej wnętrzu uwagę zwraca przede wszystkim rokokowy ołtarz z XVIII w. i organy z początku XX w. Na lewej ścianie wisi krzyż, na którym Chrystus ma nieskrzyżowane nogi, co stanowi wyjątkowy sposób przedstawienia Ukrzyżowania w sztuce sakralnej.
Jedną z najbardziej znanych współczesnych budowli Iławy jest Amfiteatr im. Louisa Armstronga. Od 1994 r. odbywa się w nim Międzynarodowy Festiwal Jazzu Tradycyjnego „Old Jazz Meeting Złota Tarka” (wcześniej gościł w Warszawie). Impreza rozpoczyna się 15 sierpnia i trwa dwa, trzy dni. W 2021 r. w amfiteatrze, który zdobi charakterystyczna złota trąbka Louisa Armstronga, odbyła się uroczysta 50. edycja festiwalu.
Port Iława to najnowocześniejszy śródlądowy port na Warmii i Mazurach. Zlokalizowany został na południowym krańcu jeziora Jeziorak. Obsługuje jachty, śródlądowe statki pasażerskie i towarowe. Znajdziemy tu stanowiska do drobnych napraw jachtów, pochylnie do slipowania, hangary zimowe, pokoje dla poszkodowanych w wypadkach na wodzie, taras widokowy z restauracją, izbę pamięci i aleję żeglarską. Działa tu też punkt informacji turystycznej. Port organizuje rejsy statkami wycieczkowymi, regaty, koncerty szantowe i inne imprezy.
Jezioro Jeziorak
Jeziorak to najdłuższe jezioro w Polsce. Ma długość 27,4 km, przy maksymalnej szerokości 2,4 km, przeważnie jest znacznie węższe. Jest też szóstym co do wielkości jeziorem w kraju (36,4 tys. ha). Ma szesnaście wysp i bardzo urozmaiconą linię brzegową, brzegi są przeważnie wysokie i suche. Jeziorak to znakomity akwen do uprawiania żeglarstwa, kajakarstwa i wędkarstwa. W sezonie odbywa się tu wiele imprez regatowych, w tym – jedne z najstarszych w Polsce – Regaty „O Błękitną Wstęgę Jezioraka”.
Wielka Żuława
Największa wyspa na Jezioraku jest też największą wyspą śródlądową w Polsce. Ma powierzchnię 82,4 ha, administracyjnie leży w granicach Iławy, z którą łączy ją przeprawa promowa dla pieszych, rowerzystów i samochodów. Na Wielkiej Żuławie znajduje się kilka ośrodków wypoczynkowych. Z wyspą wiąże się anegdota mówiąca o tym, że w latach 70. XX w. kardynałowi Wojtyle, późniejszemu papieżowi Janowi Pawłowi II, ukradziono tu kajak w czasie przerwy w spływie.
Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego
Park ma powierzchnię ponad 25 tys. ha, z czego ok. 10% znajduje się w województwie pomorskim, a reszta – w warmińsko-mazurskim. Jego granice obejmują jezioro Jeziorak i lasy na jego zachodnim brzegu. W parku znajduje się 31 jezior (27% powierzchni), a w jego otulinie kolejnych 12. Większość powierzchni parku (62%) zajmują lasy, głównie bukowe, sosnowe i mieszane. Stwierdzono w nim występowanie 135 lęgowych gatunków ptaków, w tym rzadkich i chronionych (podgorzałka, bielik, rybołów, kania ruda, bąk, derkacz, żuraw), a także 32 gatunków ssaków (m.in. wilków i rysi). Obszar parku objęto ochroną międzynarodową w programie Natura 2000 jako ostoję ptaków Lasy Iławskie. Park ma bogatą roślinność (ok. 35% gatunków flory Polski). Morenowe pagórki stanowią doskonałe punkty widokowe. Najciekawszy zabytek leży w otulinie parku, w pobliżu jego południowo-zachodniej granicy. Są to ruiny zamku kapituły pomezańskiej w Szymbarku, malowniczo położone nad Jeziorem Szymbarskim. Zamek ten był po Malborku drugą co do wielkości warownią w granicach państwa krzyżackiego.
Ścieżka dydaktyczna „Jasne”
Ścieżka dydaktyczna o długości 2,2 km prowadzi do rezerwatu przyrody Jezioro Jasne. Jezioro ma 11 ha powierzchni i jest całkowicie otoczone lasem. Należy do bardzo rzadkiego w Polsce typu jezior oligotroficznych, o wodzie bardzo ubogiej w składniki odżywcze. Woda ma kwaśny odczyn. Rozwój roślin i zwierząt w takich warunkach jest bardzo trudny. Pas roślinności wodnej jest bardzo wąski, miejscami nie ma go wcale. Jedynym gatunkiem żyjących tu ryb są okonie, a większe z nich odżywiają się mniejszymi. Woda jest bardzo przejrzysta – widoczność sięga 15 m w głąb.
Jerzwałd
W Jerzwałdzie przez wiele lat mieszkał Zbigniew Nienacki (1929-1994), pisarz, autor bardzo popularnych książek dla młodzieży o przygodach Pana Samochodzika. Ten muzealnik i detektyw, poszukując zaginionych skarbów, jeździł amfibią, walczył z rabusiami i przemytnikami. Był polskim Indianą Jonesem, ale jego postać powstała dużo wcześniej. Wiele jego przygód rozgrywało się nad Jeziorakiem i w jego okolicach. Pisarz mieszkał w niedużym domu z czerwonej cegły, przy wjeździe od strony Siemian, po prawej stronie drogi. Po śmierci został pochowany na miejscowym cmentarzu. Obok cmentarza ustawiono tablicę z informacjami na temat miejsc akcji jego powieści. W Jerzwałdzie znajduje się siedziba Zespołu Parków Krajobrazowych Pojezierza Iławskiego i Wzgórz Dylewskich, 14-230 Jerzwałd 62, tel. 89 758 85 27, zpk@warmia.mazury.pl, zpk.warmia.mazury.pl, z ogrodem dydaktycznym, w którym można poznać siedliska i gatunki roślin tych terenów. Prowadzone są tu przyrodnicze zajęcia edukacyjne z wykorzystaniem zgromadzonych eksponatów.
Siemiany – widoki na jezioro
W Siemianach przy drodze stoi drewniana wieża widokowa, z której roztacza się piękny widok na Jeziorak w jednym z jego najszerszych miejsc. Są tu kąpieliska, ośrodki wypoczynkowe, bary i żeglarska ekomarina ze stanowiskami dla kilkudziesięciu jachtów. Ekomariny nad Jeziorakiem (ta w Siemianach i dwie pozostałe w Iławie i Zalewie) przygotowane są do odbioru zanieczyszczeń z jachtów bezpośrednio do sieci kanalizacyjnej. Z Siemian rozchodzi się kilka oznakowanych lokalnych szlaków rowerowych w różnych kierunkach.
Zalewo
Zalewo uzyskało prawa miejskie w 1305 r., a powstało w miejscu wcześniejszego grodu pruskiego. Przetrwało m.in. potop szwedzki, przemarsz wojsk Napoleona i epidemię dżumy. Po II wojnie światowej straciło prawa miejskie, by je odzyskać w 1987 r. Najcenniejszym zabytkiem miasteczka jest gotycki kościół pw. św. Jana Ewangelisty z 1351 r., z organami z XVIII w. Obok niego stoi niewysoka czworokątna baszta z 1407 r., fragment murów miejskich i neogotycka plebania z 1898 r. Jest też kirkut założony w I połowie XIX w. Nad jeziorem Ewingi, które poprzez Kanał Dobrzycki łączy się z Jeziorakiem, zlokalizowane są: ekomarina, wieża widokowa oraz zegar słoneczny, do wykonania którego użyto koła napędowego z pochylni Kanału Elbląskiego. W 1991 r. w Zalewie znaleziono skarb złotych monet z XIII i XIV w. Na motywach tego wydarzenia powstała książka „Pan Samochodzik i floreny z Zalewa” autorstwa Jerzego Ignaciuka, kontynuacja przygód bohatera stworzonego przez Nienackiego.
Jezierzyce
Jezierzyce, noszące dawniej nazwę Gizerek, to miejscowość, w której w 1973 r. odpoczywał kardynał Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. Wydarzenie to upamiętnia tutejsza kapliczka, a także Papieska Kalwaria Pojezierza Iławskiego. Kapliczki stacji drogi krzyżowej zbudowane są z charakterystycznych żółtych kajaków postawionych w pionie. Karol Wojtyła wypoczywał w tych okolicach także w 1959 r.
Punkty informacji turystycznej
1. Biuro Informacji Turystycznej w Iławie
ul. Niepodległości 13 (budynek ratusza), 14-200 Iława tel. +48 89 648 58 00 e-mail: it@icstir.pl
www.ilawa.pl
2. Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej w Iławie
ul. Chodkiewicza 5 (Port Iława), 14-200 Iława, tel. +48 602 744 083, e-mail: it@port-ilawa.pl
www.port-ilawa.pl
