Człowiek renesansu, czyli wiele twarzy Mikołaja Kopernika

„Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię” – ten fragment dwuwiersza Jana Nepomucena Kamińskiego o wielkim astronomie zna chyba każdy Polak. Mniej znane są jednak szczegóły życia Kopernika, szczególnie te, które nie wiążą się bezpośrednio z astronomią. A mistrz Mikołaj, jak na człowieka renesansu przystało, był aktywny w wielu dziedzinach ówczesnego życia naukowego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego.

Starszy nad Monetą?

Ta funkcja zapewne wiele mówi fanom „Gry o tron”. W jaki sposób odnosi się jednak do Kopernika? Otóż zajmował się on teorią i praktyką obiegu pieniądza. Pierwszą wersję traktatu na ten temat sporządził na zlecenie króla Zygmunta Starego w 1517 r. Drugą wersję traktatu przygotował i ogłosił dwa lata później, a następnie w 1522 r. przedstawił na Sejmiku Prus Królewskich w Grudziądzu. Ostatni z traktatów na ten temat powstał w 1526 r. i nosił tytuł „Zasady bicia monety” (łac. „Modus cudendi monetam”).

Fot. Rafał Bil

Jednym z najważniejszym osiągnięć Kopernika w dziedzinie ekonomii było sformułowanie prawa, nazwanego później prawem Kopernika–Greshama. Głosi ono, że jeżeli w obiegu funkcjonują jednocześnie dwa rodzaje pieniędzy, które są pod względem prawnym równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako lepszy (np. ze względu na większą zawartość czystego kruszcu), ten „lepszy” rodzaj będzie przez ludzi gromadzony, a w obiegu pozostanie głównie ten „gorszy”. Reasumując: „lepszy” pieniądz jest wypierany z obiegu przez „gorszy”.

Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku

Dwa okręgi Kopernika

Praca nad zagadnieniami astronomicznymi nieodłącznie wiązała się z uprawianiem matematyki. Nic więc dziwnego, że także w tej dziedzinie Kopernik może pochwalić się pewnymi osiągnięciami. W słynnym dziele „O obrotach sfer niebieskich”, w którym dowodził prawdziwości teorii heliocentrycznej, sformułował on tzw. twierdzenie Kopernika. Dotyczy ono geometrii płaskiej, a wcześniej zostało opisane przez greckiego filozofa Proklosa oraz perskiego matematyka Nasira ad-Din Tusiego, o czym Kopernik zapewne nie wiedział. Twierdzenie głosi, że jeśli wewnątrz okręgu toczy się bez poślizgu okrąg o promieniu dwa razy mniejszym, to dowolny ustalony punkt małego okręgu porusza się prostoliniowo po średnicy większego okręgu.

Kopernik zielarzem

Warto pamiętać, że z wykształcenia Kopernik był m.in. lekarzem. Medycynę studiował na uniwersytecie w Padwie. Nic więc dziwnego, że dobrze poznał zastosowanie ziół w lecznictwie. Ich używanie było w jego czasach normą i podstawą medycyny. Zapisy receptur leków sporządzanych przez Kopernika zachowały się na marginesach czytanych przez niego ksiąg. Dzięki temu wiemy, że wywar z tamaryszka pomagał na trądzik, a na dolegliwości żołądkowe bywał stosowany sublimat winny zawierający m.in. szafran i jagody.

Fot. Kamil Onyszk

Obrońca Olsztyna

W 1519 r. wybuchła ostatnia wojna polsko-krzyżacka. Kopernik jako poddany króla polskiego i biskupa warmińskiego sprawował w jej trakcie różne funkcje. Na początku 1520 r. jako poseł biskupa udał się wraz ze swoim przyjacielem kanonikiem Aleksandrem Scultetim do wielkiego mistrza Albrechta, który zajął Braniewo. Starania posłów spełzły jednak na niczym. Niedługo potem wojska zakonu spaliły zabudowania Fromborka, w tym dom Kopernika. W listopadzie tego roku astronom został cywilnym dowódcą obrony zamku w Olsztynie. Jego zabiegi, mające na celu umocnienie miasta i zamku, przyniosły pożądany efekt, gdy w styczniu 1521 r. obrońcy skutecznie stawili czoła niewielkiemu oddziałowi krzyżackiemu, który próbował dostać się do miasta.

Astronom poliglota

Kopernik zdobył wszechstronne wykształcenie i miał szerokie horyzonty myślowe. Nic więc dziwnego, że posługiwał się kilkoma językami. Z domu wyniósł znajomość niemieckiego, jako człowiek wykształcony pisał i mówił po łacinie, na którą przekładał też listy z greki. W związku z kilkuletnimi studiami we Włoszech zapewne znał włoski. Posługiwał się również biegle językiem polskim, choć nie pozostawił żadnego dokumentu w tym języku.

Fot. Rafał Bil

Ze względu na wszechstronność umysłu, różnorodność zainteresowań oraz doniosłość dokonań nazwanie Kopernika prawdziwym człowiekiem renesansu jest ze wszech miar uzasadnione.

Człowiek renesansu, czyli wiele twarzy Mikołaja Kopernika

Elbląg na weekend

Grunwald – tu poczujesz historię

Gotyckie budowle, które zyskały nowy blask

Nadchodzące wydarzenia

Giżycko,

Dni Giżycka 2024 - Majówka Wielkie Otwarcie Sezonu 2024

Olsztyn,

Pyszna majówka z Food Truckami OLSZTYN 2024

Szczytno,

Rajd GDAKKowa Majówka Na Dwóch Kółkach SZCZYTNO 2024