Ślad trasy w pliku GPX
Kurzętnik (0,0 km) – Nowe Miasto Lubawskie (2,6 km) – Bratian (7,2 km) – Radomno (11,9 km) – Katarzynki (15,5 km) – Iława (22,0 km)
Krótka, 22-kilometrowa trasa biegnąca przez niezwykle atrakcyjne pod względem kulturowym obszary dawnego pogranicza polsko‑krzyżackiego. Obfituje w ciekawe zabytki, których historia nierzadko sięga czasów średniowiecza, urzeka również malowniczym krajobrazem i pięknem otaczającej ją przyrody. Jej przebieg nawiązuje do dawnej linii kolejowej nr 251 Tama Brodzka – Iława, która funkcjonowała w latach 1902–2000. Jej tory rozebrano, pozostał jednak nasyp oraz kilka podobnych do siebie stylowych budynków stacji kolejowych, wzniesionych z czerwonej cegły na początku XX w. Stoją co kilka kilometrów tuż przy ścieżce, na niektórych, np. w Kurzętniku i Radomnie, wiszą jeszcze nazwy przystanków. Przejazd trasą jest świetną propozycją dla rodzin z dziećmi.
Wycieczkę rozpoczynamy w Kurzętniku, choć ścieżka rowerowa biegnie od Lipowca, położonego ok. 2 km na południe od niego. Do Kurzętnika najlepiej dotrzeć samochodem. Możemy go zostawić na parkingu przy zabytkowym kościele pw. św. Marii Magdaleny.
Przed rozpoczęciem wycieczki rowerowej warto wspiąć się na Górę Zamkową (zwaną też Kurnikiem) Szlakiem Grunwaldzkiej Drogi Krzyżowej, który zaprowadzi nas do punktu widokowego z ołtarzem polowym, amfiteatrem i obserwatorium astronomicznym. Stąd rozciąga się widok na dolinę Drwęcy. Kilkadziesiąt kroków dalej po lewej znajdują się ruiny średniowiecznego zamku biskupów chełmińskich w Kurzętniku. Stąd również roztacza się piękna panorama okolic. Kolejne 200 m dalej na wschód stoi pomnik poświęcony Kopernikowi, spod którego widać odległą o kilkaset metrów na północ Kurzą Górę ze stokiem narciarskim.
Ruszamy spod kościoła i jedziemy na zachód ul. Jagiełły, mijamy rynek, ulica zmienia nazwę na ul. Hunta, następnie ul. Dworcową. Przejeżdżamy przez most na Drwęcy i dojeżdżamy do ścieżki rowerowej. Skręcamy w prawo. Trasa prowadzi nasypem linii kolejowej, ma szerokość ok. 2 m i nawierzchnię bitumiczną. Przy końcu miejscowości dochodzi do ul. Kopernika i prowadzi wzdłuż niej. Nawierzchnia zmienia się na kostkę brukową. Po ok. 2 km od początku ścieżki dojeżdżamy do Nowego Miasta Lubawskiego – tu nawierzchnia ponownie staje się bitumiczna.
Docieramy do miejsca, w którym ścieżka się rozwidla. Jadąc prosto, trafimy do historycznego centrum Nowego Miasta Lubawskiego (po nawierzchni brukowej, a ostatnie ok. 300 m drogą publiczną), gdzie jest duży parking, na którym możemy zostawić rower, by udać się na zwiedzanie starówki. Właściwa trasa przechodzi na lewą stronę ulicy i wiedzie pod górę. Nawierzchnia znowu zmienia się na bitumiczną. Dojeżdżamy do parku, gdzie ścieżka na odcinku ok. 200 m znika, a my poruszamy się gruntową alejką parkową, następnie przecinamy ulicę i drogą z betonowych płyt podjeżdżamy kilkadziesiąt metrów lekko w górę. Tu znowu wjeżdżamy na ścieżkę bitumiczną, po czym przecinamy szosę i jedziemy dalej prosto w stronę Łąk Bratiańskich i Bratiana.
W Bratianie ścieżka biegnie na tyłach zabudowań. Miejscami przebiega razem z trasą spacerową, kilka razy przecina ruchliwą drogę. Za Bratianem wjeżdżamy na bardziej dzikie tereny. Po prawej ciągnie się dolina meandrującej Drwęcy, otoczona przez urozmaicone, pagórkowate tereny łąk, pól i lasów. Ze ścieżki możemy zaobserwować pasące się sarny. W miejscu, w którym dochodzi ona do drogi asfaltowej, prowadzącej z Gryźlin do Radomna, znajdują się MOR (Miejsce Obsługi Rowerzystów) oraz parking dla samochodów. Ścieżka wiedzie dalej i po ok. 1,5 km kończy się na skrzyżowaniu z drogą szutrową.
Skręcamy w tę drogę w prawo i jedziemy przez malownicze pagórki kilkaset metrów do Radomna. Już w obrębie zabudowań droga rozwidla się, ale bez względu na to, którą odnogę wybierzemy, wyjedziemy na drogę asfaltową prowadzącą do Iławy. Skręcając w lewo, zjeżdżamy ostro w dół po bruku, przez ok. 200 m. Aby zrobić zakupy w sklepie koło kościoła, trzeba cofnąć się trochę w lewo. Wybierając prawą odnogę, po dotarciu do drogi asfaltowej jedziemy w lewo. Sklep będzie po drodze. Szlak prowadzi dalej na północ mało ruchliwą asfaltową drogą gminną, przez las, do wsi Katarzynki, a potem do Iławy. Po prawej stronie pomiędzy drzewami możemy dostrzec wody jeziora Radomno. Las kończy się na przedmieściach Iławy. Przez miasto poruszamy się przez jakiś czas wzdłuż torów kolejowych, które mamy najpierw po prawej, potem po lewej stronie. Jedziemy ul. Wojska Polskiego, mijamy zabytkowy dworzec kolejowy i stojącą na skwerze przed nim lokomotywę parową. Stąd kontynuujemy jazdę ścieżką rowerową z kostki brukowej wzdłuż ul. Andersa, a następnie ul. Jana III Sobieskiego. Po kilkuset metrach dojeżdżamy do ul. Królowej Jadwigi, gdzie trasa kończy się nad jeziorem Mały Jeziorak.
Przez Kurzętnik przebiega odcinek drogi krajowej DK15 Trzebnica–Ostróda. Z uwagi na brak połączenia kolejowego dojazd na miejsce startu wycieczki możliwy jest tylko samochodem. Natomiast Iława ma dobre połączenia kolejowe z Warszawą, Gdańskiem, Toruniem i Olsztynem. Łatwo dojedziemy więc tutaj pociągiem wraz z rowerem.
Szlak Kopernikowski
Przez Warmię i Mazury prowadzi liczący blisko 300 km drogowy Szlak Kopernikowski, który upamiętnia postać wielkiego astronoma i jego związki z regionem. W trakcie trwającego 40 lat pobytu na Warmii Kopernik pełnił rozliczne funkcje w służbie biskupa warmińskiego i kapituły warmińskiej. Z tego tytułu mieszkał w kilku miejscach, odbywał też wiele podróży, odwiedzając miasta i wsie biskupstwa. Szlak jest oznakowany symbolem astrolabium.
Zwinięte tory przy granicy
W okresie międzywojennym w Radomnie była końcowa stacja kolejowa, niedaleko za nią przebiegała bowiem granica ówczesnej Rzeczypospolitej z Prusami. Z obawy przed atakiem, po stronie niemieckiej rozebrano torowisko aż do Iławy. Zostało ono odbudowane dopiero w okresie okupacji hitlerowskiej. Choć dzisiaj linia kolejowa już nie funkcjonuje, w Radomnie pozostał ciekawy budynek dworca kolejowego. Podobne charakterystyczne obiekty dworcowe, wzniesione z czerwonej cegły na początku XX w., znajdują się także w Kurzętniku i Bratianie.
Rezerwat przyrody Rzeka Drwęca
Rzeka na całej swojej długości, wraz z otaczającą ją – w dużym stopniu naturalną – doliną, objęta jest ochroną jako faunistyczny rezerwat przyrody Rzeka Drwęca (najdłuższy w kraju) i specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Dolina Drwęcy. Stanowi cenny korytarz ekologiczny pomiędzy doliną Wisły a Pojezierzem Mazurskim. W rzece występuje kilka rzadkich gatunków ryb, m.in. łosoś szlachetny i głowacz białopłetwy, a także minóg rzeczny. Okolice rzeki zamieszkiwane są przez różnorodne, w tym chronione, gatunki zwierząt. Spotkać tu można m.in. bobry, wydry, łosie, jelenie oraz ptaki – żurawie, zimorodki czy błotniaki stawowe. Drwęca jest także atrakcyjnym i coraz bardziej popularnym szlakiem kajakowym.
Kurzętnik
Zamek kapituły chełmińskiej w Kurzętniku został wzniesiony prawdopodobnie w I poł. XIV w., na stromym wzniesieniu górującym 63 m nad doliną Drwęcy. W okolicy był dawniej bród na rzece, stąd strategiczne położenie warowni. To tutaj wielki mistrz krzyżacki Ulryk von Jungingen w 1410 r. planował wydać walną bitwę królowi polskiemu Władysławowi Jagielle, który zbliżał się od zachodu i musiałby przeprawiać się przez rzekę pod krzyżackim ogniem. Król jednak przewidział to zagrożenie i przeprawił wojska przez Drwęcę w innym miejscu. Niedługo później pokonał Krzyżaków pod Grunwaldem. Zamek stopniowo tracił na znaczeniu i w II poł. XVIII w. stał się ruiną. Obecnie pozostały z niego fragmenty murów, wież i podzamcza.
Obserwatorium astronomiczne i pomnik poświęcony Kopernikowi
Na wzgórzu zamkowym w Kurzętniku powstało niewielkie obserwatorium astronomiczne. Fundacja Nicolaus Copernicus popularyzuje w nim astronomię oraz inne nauki przyrodnicze i matematyczne, a także postać samego Mikołaja Kopernika, który bywał w okolicy Nowego Miasta Lubawskiego. Pomnik poświęcony astronomowi stoi na odsłoniętym zboczu góry nad drogą krajową DK15. Więcej informacji o Koperniku i Szlaku Kopernikowskim na Warmii i Mazurach można znaleźć na www.szlakkopernikowski.pl.
Kurza Góra
Położona kilkaset metrów na północ od zamku Kurza Góra jest jednym z najatrakcyjniejszych obiektów narciarstwa zjazdowego poza górami w Polsce. Łączna długość tras wynosi tutaj ok. 2,5 km (to najdłuższe stoki na polskich nizinach). Nowoczesny sprzęt naśnieżający zapewnia funkcjonowanie ośrodka w bezśnieżne zimy. Na Kurzej Górze powstaje też drewniana wieża widokowa, z której będzie można zachwycać się piękną panoramą okolicy. Dzięki poprowadzonym łagodnie kładkom o długości 2 km wieża ma być dostępna dla niepełnosprawnych. Na kładkach zaplanowano ekspozycje o życiu codziennym mieszkańców Kurzętnika w średniowieczu. Więcej informacji o ośrodku „Kurza Góra” można znaleźć na stronie www.kurzagora.pl.
Nowe Miasto Lubawskie
Nowe Miasto Lubawskie zostało założone w 1325 r. przez komtura Ottona von Lutterberga. Początkowo wchodziło w skład państwa krzyżackiego. Po bitwie grunwaldzkiej kilkukrotnie przechodziło z rąk do rąk, by ostatecznie w 1468 r. trafić do Polski. Jak przystało na miasto pograniczne, było dobrze ufortyfikowane. Do dziś zachowały się dwie gotyckie baszty z II poł. XIV w.: Brodnicka i Lubawska, oraz fragmenty murów miejskich. W 1920 r. w basztach przebito przejścia dla pieszych i pełnią one po dziś dzień funkcje bram.
Górujący nad miastem potężny gotycki kościół pw. św. Tomasza Apostoła również pamięta czasy średniowiecza, powstał bowiem w poł. XIV w. Nawę główną, prezbiterium i miejsce pod organami zdobią malowidła średniowieczne i barokowe. Na ołtarzu znajduje się łaskami słynąca figura Matki Boskiej Łąkowskiej, datowana na 1402 r., przeniesiona tu ze zniszczonego klasztoru w pobliskich Łąkach Bratiańskich. Najstarszą rzeźbą w kościele jest Madonna Tronująca z Dzieciątkiem z 1390 r. W filarze pod chórem wmurowano płytę nagrobną rycerza zakonnego Kunona von Liebensteina powstałą przed 1407 r. Ciekawostką są trzy pieski bawiące się przy stopach uzbrojonego rycerza. W centrum rynku stoi klasycystyczny dawny kościół ewangelicki z 1912 r., pełniący obecnie funkcję ośrodka kultury (kinoteatr Harmonia). Kilka niedużych kamienic na rynku i przy otaczających go uliczkach pamięta czasy średniowiecza.
Łąki Bratiańskie
Początki kultu maryjnego w tym miejscu sięgają – według tradycji – XIII w. Legenda mówi, że cudowna figurka Matki Boskiej została wyłowiona z Drwęcy przez dzieci, źródła nie podają jednak, kiedy to się stało. Wiadomo natomiast, że pierwsza drewniana kaplica powstała na przełomie XIV i XV w. Do 1875 r. figurka znajdowała się w XVII-wiecznym klasztorze oo. reformatów. Pielgrzymowali do niego ludzie z całej Polski, a on sam zyskał miano Pruskiej Częstochowy. Klasztor został zamknięty przez władze pruskie w 1875 r., a kilka lat później spłonął. Pozostały z niego tylko brama wejściowa i fragment murów. Figura ocalała i znalazła schronienie w kościele w sąsiednim Nowym Mieście Lubawskim. W czasie dorocznego odpustu 8 września figurka płynie Drwęcą z Nowego Miasta Lubawskiego do Łąk Bratiańskich.
Bratian
Zamek w Bratianie był rówieśnikiem położonego kilka kilometrów na południe zamku w Kurzętniku. Obecnie nie zostało po nim prawie nic. Niewielkie ceglane ruiny zlokalizowane w pobliżu miejsca przecięcia drogi krajowej DK15 z Drwęcą zarosły krzakami. Dojście do nich jest trudne z uwagi na ogrodzenia tutejszych posesji i spiętrzenie wody przy młynie. Według legendy zamki w Bratianie i Kurzętniku należały do dwóch braci, którzy pokłócili się i złożyli przysięgę, że już nigdy nie zobaczą się na ziemi. Jednak dzięki interwencji trzeciego brata pogodzili się. Nie chcąc łamać złożonej sobie przysięgi, wykopali tunel pomiędzy zamkami i spotykali się pod ziemią.
Jezioro Radomno
Jezioro ma powierzchnię 99 ha i nieregularny kształt, trochę zbliżony do litery „Y”, przy czym jego lewe ramię jest znacznie szersze niż prawe i znajduje się na nim spora zalesiona wyspa, wznosząca się 20 m ponad lustro wody. W pobliżu rozwidlenia ramion leży wieś Radomno, z której pomost o długości 200 m prowadzi do położonego na przeciwległym brzegu półwyspu Nowy Ostrów. Ze względu na częstą potrzebę konserwacji, pomost nie zawsze jest dostępny. Na półwyspie znajdują się pozostałości datowanego na wczesne średniowiecze niedużego grodziska, otoczonego dwoma pierścieniami wałów o wymiarach ok. 30 m x 25 m. Jezioro jest płytkie, żyzne i ma urozmaiconą linię brzegową, dzięki czemu stanowi akwen atrakcyjny dla wędkarzy. Zostało objęte strefą ciszy, nie wolno używać na nim łodzi z silnikami spalinowymi.
Punkty informacji turystycznej
- Centrum Informacji Turystycznej w Nowym Mieście Lubawskim
ul. Rynek 23 (budynek kinoteatru Harmonia), 13-300 Nowe Miasto Lubawskie
tel. +48 56 474 23 44, +48 56 472 96 35, +48 56 474 27 14
e-mail: it@umnowemiasto.pl
www.itnowemiasto.pl
- Biuro Informacji Turystycznej w Iławie
ul. Niepodległości 13 (budynek ratusza), 14-200 Iława
tel. +48 89 648 58 00
e-mail: it@icstir.pl
www.ilawa.pl
- Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej w Iławie
ul. Chodkiewicza 5, 14-200 Iława
tel. +48 602 744 083
e-mail: it@port-ilawa.pl
www.port-ilawa.pl
- Punkt informacji turystycznej w Kurzętniku
ul. Kościuszki 17, 13-306 Kurzętnik
tel. +48 56 474 44 99
www.gck.kurzetnik.pl
