Zapraszamy w czwartek 6 października 2022 r. do Olsztyna na Wernisaż “Trzy wielki polskiej Warmii” w Muzeum Warmii i Mazur Olsztyński Zamek 2022.

Biskupstwo warmińskie nie należy do żadnego województwa, ma dobra ziemskie specjalnie wydzielone wyraźnymi granicami na jednym zwartym obszarze na miarę księstwa
i wyposażone jest w zamki i miasta. I tak zostało podzielone, że dwiema częściami włada biskup, a trzecią kolegium, czyli kapituła. (Marcin Kromer, Polonia 1576)

Diecezja warmińska powstała w 1243 roku na mocy dekretu legata papieskiego Wilhelma z Modeny. Choć formalnie była ona częścią Państwa Krzyżackiego, od początku swojego istnienia posiadała dość dużą niezależność. W 1466 roku na mocy II pokoju toruńskiego, kończącego wojnę trzynastoletnią między Zakonem Krzyżackim a Królestwem Polskim,

Warmia została włączona do Korony Polskiej. Jej częścią pozostawała przez kolejne 306 lat, aż do pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku.

Biskupi warmińscy sprawowali na terenie diecezji nie tylko władzę kościelną, ale również świecką. W okresie trzystu lat przynależności Warmii do Królestwa Polskiego jej rola w życiu politycznym i kulturalnym Polski była znacząca.

Biskupi warmińscy posiadali tytuł książęcy, zasiadali w senacie Rzeczpospolitej, pełnili funkcję prezesa stanów pruskich, a później przewodniczącego sejmiku pruskiego. Było to stanowisko, o które zabiegali przedstawiciele polskiej szlachty, i które otwierało drogę do dalszej kariery. Spośród biskupów i kanoników warmińskich wywodzili się bowiem prymasi Polski, referendarze i sekretarze królewscy.

Biskupi pochodzili najczęściej ze znanych rodów, byli ludźmi wykształconymi, obeznanymi z kulturą polską i europejską. Dlatego też, w przeciwieństwie do terenów I Rzeczpospolitej, w której dominowały fundacje świeckie, dzieje sztuki warmińskiej to przede wszystkim historia przedsięwzięć realizowanych z inicjatywy biskupów i kapituły.

Do tych największych możemy zaliczyć dzieła architektury, między innymi zamki biskupie w Lidzbarku Warmińskim i Reszlu, zamki kapituły w Olsztynie i Pieniężnie, katedrę we Fromborku, kolegiatę w Dobrym Mieście czy sanktuarium w Stoczku Klasztornym.
Z inicjatywy duchowieństwa powstawały nie tylko budynki, ale także ich wyposażenie i elementy wystroju, takie jak naczynia i stroje liturgiczne, ołtarze, obrazy i rzeźby, epitafia i tablice pamiątkowe, polichromie.

Mecenat nie ograniczał się jedynie do dzieł sztuki – fundowano także szpitale i przytułki, tworzono szkoły i bractwa, ustanawiano stypendia. Sami biskupi i kanonicy nie byli tylko fundatorami, ale także naukowcami i twórcami. Wśród najbardziej znanych możemy wymienić Mikołaja Kopernika – nie tylko astronoma i lekarza, ale także kanonika warmińskiego, który administrował dobrami kapituły, czy Ignacego Krasickiego – biskupa, ale też poetę i bajkopisarza.

Celem wystawy “Trzy wieki polskiej Warmii” jest ujęcie 300-letniej historii Warmii, jako krainy, która mimo swojej specyficznej struktury polityczno-administracyjnej i położenia na peryferiach Królestwa Polskiego, pełniła ważną rolę polityczną i artystyczną w państwie polskim. Ekspozycja w głównej mierze skupia się więc na postaciach biskupów warmińskich jako mecenasów artystycznych oraz literatów.

Poczynając od Łukasza Watzenrodego, a na Ignacym Krasickim kończąc, zestawiamy portrety biskupów z ufundowanymi przez nich dziełami sztuki złotniczej oraz przykładami twórczości literackiej. Zwracamy się również ku kapitule katedralnej, której członkowie wywarli duży wpływ na warmińską twórczość artystyczną.

Kuratorzy wystawy: Andrzej Rzempołuch,
Dominika Kałabun, Anna Malinowska.

Współfinansowane ze środków Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego.
Patronat honorowy Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego Gustaw Marek Brzezin.

Obsługa medialna: Gazeta Olsztyńska, Radio Olsztyn, TVP Olsztyn.