Jak Mikołaj Kopernik przyglądał się gwiazdom?
Wszyscy to znamy. Stworzona przez Mikołaja Kopernika rewolucyjna teoria heliocentryczna – głosząca, że Ziemia krąży wokół Słońca – stanowiła przełom w nauce i miała ogromny wpływ na rozwój myśli naukowej oraz nasze rozumienie kosmosu. Podczas swoich badań nad ruchem planet i układem słonecznym, Kopernik korzystał z dostępnego w owych czasach instrumentarium badawczego. Dzięki nim jego sukces był w ogóle możliwy. Jakich konkretnie przedmiotów używał podczas swojej codziennej pracy?
Kwadrant
W epoce, gdy technologia nie była tak zaawansowana jak dzisiaj, a obserwacje nieba stanowiły prawdziwe wyzwanie, wielcy astronomowie posługiwali się różnorodnymi przyrządami do badania ruchów gwiazd i planet. Jednym z nich był kwadrant słoneczny – sprzęt prosty, ale niezwykle skuteczny, który odegrał dużą rolę w badaniach astronomicznych Mikołaja Kopernika.
Główny element tego przyrządu to kwadratowa płyta drewniana o boku ponad 2 m, ustawiona w pionie. W jej kształt wpisana jest ćwiartka koła z podziałką kątową. Za pomocą kwadrantu astronom mógł precyzyjnie określić wysokość Słońca nad horyzontem oraz nachylenia ekliptyki względem równika niebieskiego, co stanowiło ważne informacje dla jego obliczeń astronomicznych. Warto zaznaczyć, że model kwadrantu, z którego korzystał Kopernik, pamiętał jeszcze czasy starożytne i nie był wyposażony w ruchomy liniał z przeziernikami, znany z późniejszych konstrukcji tego rodzaju.
(na zdjęciu: metalowy kwadrant; źródło zdjęcia: Wikimedia Commons)
Astrolabium
Niezwykle ciekawym przyrządem, z którego w czasie swoich badań korzystał Kopernik, jest sfera armilarna, znana również jako astrolabium. To skomplikowane narzędzie, składające się z sześciu ruchomych drewnianych obręczy z podziałkami. Kopernik doskonale posługiwał się tym instrumentem, wykorzystując go zarówno w astronomii, jak i w geografii.
Astrolabium służyło przede wszystkim do wyznaczania długości i szerokości geograficznej miejsca, w którym znajdował się obserwator. Kopernik wykorzystywał je także do wyznaczania współrzędnych położenia ciał niebieskich. Dzięki temu mógł precyzyjnie określić pozycje gwiazd i planet na sferze niebieskiej. Astrolabium pozwalało również określić, w którym znaku zodiaku znajdowało się Słońce. Było to szczególnie przydatne przy sporządzaniu kalendarzy i określaniu dat równonocy i przesilenia.
Trikwetrum
W okresie, gdy Mikołaj Kopernik zajmował się badaniami nieba, wykorzystywał niezwykły instrument do mierzenia wysokości ciał niebieskich. Był to przyrząd składający się z dwóch ruchomych, przecinających się ramion o długości ok. 2,3 m, przytwierdzonych do pionowego słupka. Dzięki nim można było tworzyć trójkąt o zmiennej długości podstawy (trójkąt paralaktyczny). Górne ramię było wyposażone w przezierniki, a dolne w podziałkę, co pozwalało na precyzyjne mierzenie wysokości ciał niebieskich. Oba elementy mogły obracać się wokół słupka, co umożliwiało pomiary w wielu pozycjach. Dokładność pomiarów za pomocą trikwetrum zależała od długości jego ramion oraz precyzji montażu konstrukcji.
5 zabytków techniki na Szlaku Kopernikowskim
Mikołaj Kopernik wybrał Warmię na swoje miejsce na Ziemi. To tutaj powstały jego najsłynniejsze dzieła i to tutaj realizował się jako tłumacz, dyplomata, strateg wojenny, kartograf, kanonik, medyk, ekonomista i oczywiście astronom.
Dowiedz się więcej
Człowiek renesansu, czyli wiele twarzy Mikołaja Kopernika
„Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię” – ten fragment dwuwiersza Jana Nepomucena Kamińskiego o wielkim astronomie zna chyba każdy Polak. Mniej znane są jednak szczegóły życia Kopernika, szczególnie te, które nie wiążą się bezpośrednio z astronomią.
Dowiedz się więcej
Patrz w niebo z Kopernikiem
Mikołaj Kopernik był wielkim astronomem, który „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”. Choć żył pięć wieków temu, współcześnie jego postać nadal wzbudza duże zainteresowanie. Wciąż dbamy o dziedzictwo jego życia i pracy. Związki Kopernika z regionem Warmii i Mazur (mieszkał i pracował na Warmii przez blisko 40 lat) motywują do tworzenia ośrodków badawczych i atrakcji turystycznych.
Dowiedz się więcej
Zgłoś problem