TRASY I WYCIECZKI

Ślad trasy w pliku GPX

Olsztyn (0,0 km) • Redykajny (15,2 km) • Brąswałd (17,8 km) • Barkweda (21,7 km) • Cerkiewnik (28,8 km) • Swobodna (32,2 km) • Dobre Miasto (38,5 km) • Kunik (41,0 km) • Smolajny (43,9 km) • Łaniewo (56,2 km) • Lidzbark Warmiński (66,6 km) • Wielochowo (71,1 km) * Samolubie (83,7 km) * Perkujki (89,5 km) * Bartoszyce (94,5 km) * Wirwilty (99,5 km) * Rusajny (105,2 km) * Sępopol (109,9 km) * Stopki (116,4 km)

Szlak stanowi przedłużenie południowej części Łynostrady, łączącej Nidzicę z Olsztynem (56 km), i prowadzi przez malownicze tereny Warmii, wśród pól, łąk i lasów. Trasa łączy m.in. dwie stolice regionu – Olsztyn i Lidzbark Warmiński, który przez ponad 600 lat był siedzibą biskupów warmińskich. Jej nazwa nawiązuje do Łyny – najdłuższej rzeki województwa. Jadąc trasą, można również dotrzeć do przystani na szlaku kajakowym. W Dobrym Mieście wznosi się drugi pod względem wielkości kościół Warmii, a nieopodal, w Smolajnach znajduje się dawna letnia rezydencja biskupia.

Szlak zaczyna się w Olsztynie-Brzezinach, przy ulicy Kalinowskiego, i ciągnie się wzdłuż rzeki Łyny. Na początku jedziemy po terenie osuszonego w XVIII w. jeziora Płociduga Duża, który okresowo bywa podtapiany, potem przecinamy park Centralny zaprojektowany w stylu angielskim. Znajdują się tutaj aż cztery mosty łączące brzegi Łyny, jest także przystań kajakowa, wiele ścieżek dla pieszych i rowerzystów oraz fontanna ze specjalnym nocnym podświetleniem. W misie fontanny umieszczono instalację nawiązującą do pobytu Mikołaja Kopernika w Olsztynie, czyli zanurzone w wodzie półkule, które symbolizują planety Układu Słonecznego. Dla lubiących aktywną rekreację na świeżym powietrzu jest plac zabaw z elementami małej architektury rekreacyjnej oraz siłownia. Dalej jedziemy tuż obok zamku i przez park Podzamcze, drogą prowadzącą pod zabytkowymi wiaduktami kolejowymi, docieramy do rozległego Lasu Miejskiego z rozbudowaną siecią ścieżek pieszych i rowerowych. Na jego terenie zlokalizowana jest także elektrownia wodna.
Na północy miasta wjeżdżamy do lasu drogą o utwardzonej, szutrowej nawierzchni. Przez most Smętka, obok Bike Parku Wąwóz, docieramy do elektrowni wodnej na Łynie. W tym miejscu wpada do niej rzeka Wadąg. Kierując się oznaczeniami szlaku, przed zabudowaniami skręcamy w prawo i jedziemy drogą leśną wzdłuż rzeki. Po przejechaniu ok. 1 km mijamy z prawej działki rekreacyjne. Za nimi skręcamy w prawo (ul. Polna wsi Dywity), a potem znowu w lewo wjeżdżamy w las. Gdy po lewej stronie mijamy most na Łynie, skręcamy w prawo i po pokonaniu asfaltem kilometra dojeżdżamy do drogi wiodącej z Dywit do Brąswałdu. Skręcamy w nią w lewo i jedziemy dalej asfaltem przez Brąswałd do Barkwedy. W Brąswałdzie można odpocząć na przystani kajakowej z wiatą oraz miejscem na ognisko.

Mijamy jezioro Mosąg i dojeżdżamy do Barkwedy. Dawnym korytem Łyny przepływa tędy Stara Łyna. We wsi kierujemy się drogowskazami na Cerkiewnik, a dalej jedziemy ładną aleją w głąb lasu, zgodnie z oznakowaniem Łynostrady.
Wyjeżdżając z lasu przed Cerkiewnikiem, docieramy na wzniesienie, z którego rozciąga się wspaniała panorama okolic z kościołem pw. św. Katarzyny. Szutrowym zjazdem kierujemy się do wsi, skąd jedziemy dalej drogą asfaltową. Przed Łyną skręcamy w lewo, na szutrową drogę oznaczoną drogowskazem „Swobodna 2”. Nad Łyną znajduje się doskonałe miejsce do odpoczynku z wiatami, czyli kolejna przystań kajakowa.
W Swobodnej stoi ciekawa kapliczka, a przy niej drogowskaz na Dobre Miasto. Na końcu wsi rozpoczyna się droga asfaltowa (na kilkukilometrowym odcinku prowadzi wzdłuż niej ścieżka rowerowa), którą dojeżdżamy przez Knopin – tu warto zwrócić uwagę na stojącą po lewej stronie kapliczkę z 1792 r. – do Dobrego Miasta.
W Dobrym Mieście mijamy park przy Małej Łynie, w którym można zatrzymać się na odpoczynek. Jest to wspaniałe miejsce do zabawy dla dzieci. Jeśli przejedziemy przez mostek na Małej Łynie i dalej przez mostek na Łynie, dotrzemy do przystani kajakowej, gdzie też można wygodnie odpocząć. Wyjeżdżamy z miasta ulicą Wojska Polskiego, która przechodzi w drogę krajową DK51, biegnącą w stronę Lidzbarka Warmińskiego. Na tym odcinku możemy skorzystać z ciągu pieszo-rowerowego. W Kosyniu pokonujemy kładkę na Łynie i kontynuujemy jazdę ścieżką wzdłuż DK51 do ronda przed Smolajnami. Za rondem korzystamy z przejścia dla pieszych, by przedostać się na drugą stronę DK51, i zjeżdżamy ścieżką do Smolajn, gdzie możemy odpocząć na przystani kajakowej z wiatami. We wsi zachował się dawny pałac biskupów warmińskich.
Dojeżdżamy do lasu i skręcamy w drogę wiodącą w prawo. Na tym odcinku można natknąć się na luźniejszy szuter. W Urbanowie kierujemy się na Łaniewo (znajdująca się w pobliżu tej wsi przystań kajakowa z wiatami zapewni nam możliwość odpoczynku). Od Łaniewa do Lidzbarka Warmińskiego trasa pokrywa się z rowerowym Szlakiem Kolejowym, prowadzącym z Ornety. W Lidzbarku Warmińskim przez park im. Ireny Kwinto docieramy do Bulwaru nad Łyną.
Z bulwaru wracamy na ulicę Olsztyńską i kierujemy się nią na północ w stronę wsi Wielochowo. Na tym odcinku (ok. 5 km) szlak prowadzi wydzieloną trasą rowerową i pokrywa się z Green Velo. W Wielochowie ciekawostką jest „świecący” odcinek ścieżki (ok. 100 m), który nocą emituje niebieskie światło. Przy wjeździe do wsi, na południowym krańcu Jeziora Wielochowskiego, jest także plaża z kąpieliskiem, gdzie można odpocząć pod wiatą.
Przed północnym krańcem jeziora skręcamy w prawo, w kierunki wsi Koniewo. Jedziemy pomiędzy polami drogą szutrową, a we wsi kontynuujemy podążanie na wschód, wjeżdżając na drogę asfaltową. Przejeżdżamy przez mostek na rzeczce Elmie – dopływie Łyny – i jedziemy dalej przez Budniki do Kotowa. W tej wsi, w pobliżu elektrowni wodnej, jadąc tą samą drogą, skręcamy w prawo i pokonujemy most na Łynie. Za mostem skręcamy w lewo, w drogę szutrową, którą jedziemy na północny wschód i docieramy do Samolubia. We wsi pokonujemy trzy zakręty na krótkich odcinkach asfaltowych, po czym skręcamy w prawo w kolejną szutrówkę wiodącą na północny wschód. Po pokonaniu nieco ponad 2 km, skręcamy w lewo, w ścieżkę polną i wjeżdżamy w las. Jedziemy nią wzdłuż Łyny kolejne 2 km i lądujemy na przystani kajakowej w Perkujkach, gdzie możemy odpocząć.

Z przystani drogą gruntową jedziemy w stronę wsi Perkujki, a dalej poruszamy się szutrem i przez lasy i pola docieramy do granicy Bartoszyc. Tu nawierzchnia drogi przechodzi w asfaltową, a sama droga zyskuję nazwę ulicy Wojska Polskiego. W mieście, na ulicy Bohaterów Warszawy, Łynostrada spotyka się ze szlakiem Green Velo. W pobliżu trasy, z prawej strony, zlokalizowany jest MOR, z którego można skorzystać. Po pokonaniu mostu na Łynie przecinamy ulicę i wjeżdżamy do parku Elżbiety położonego nad rzeką. Po wyjechaniu z parku, skręcamy w prawo w ulicę Żeromskiego (rozstając się z Green Velo).
Opuszczamy miasto i przez Wiatrak docieramy do wsi Wirwilty. Dalej trasa prowadzi nas znowu w pobliże rzeki –obok Szyliny Małej, przez Szylinę Wielką i Rusajny. Jeśli w Szylinie Wielkiej zjedziemy ze szlaku nad Łynę, możemy odpocząć na dobrze zagospodarowanej prywatnej przystani kajakowej z wiatą.
Kolejna miejscowość na trasie to Smolanka, gdzie znowu spotykamy Green Velo. Łynostrada pokrywa się z nim na odcinku do Sępopola. Jadąc dalej, omijamy historyczne centrum tego miasta, pokonując część ulicy Długiej i skręcając na północ – w stronę wsi Długa. Stąd już tylko 5 km dzieli nas od punktu końcowego Łynostrady, czyli przystani kajakowej w Stopkach (w linii prostej niespełna 3 km do granicy państwa).

Trasa została wytyczona w oparciu o istniejące drogi i ścieżki rowerowe, prowadzi także szosami o małym natężeniu ruchu samochodowego. Ze względu na szutrową, nieutwardzoną nawierzchnię w lasach zaleca się rowery do jazdy w terenie. Miłośnicy historii muszą zarezerwować sobie dużo czasu na zwiedzanie. W Lidzbarku Warmińskim trasa łączy się ze szlakiem Green Velo.

W Olsztynie są dwa dworce kolejowe (do początku szlaku bliżej jest z dworca Olsztyn Zachodni). W pobliże startu można również wygodnie dojechać autobusami komunikacji miejskiej (liniami nr 103, 128, 129). Stacje kolejowe są też w miejscowościach położonych na trasie: w Cerkiewniku, Swobodnej i Dobrym Mieście.

Maria Zientara-Malewska

Działaczka i poetka warmińska żyła w latach 1894–1984. Urodziła się w Brąswałdzie, w domu nr 4, który znajduje się na początku wsi. Przed wejściem ustawiono popiersie poetki. W centrum wsi, przy neogotyckim kościele pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, mieści się poświęcona jej izba pamięci.

Bitwa pod Barkwedą

Bitwa wojsk napoleońskich z wojskami rosyjskimi i pruskimi o przeprawę na rzece rozegrała się w dniach 2–4 lutego 1807 r.

Łynostrada

Część trasy można też potraktować jako rowerową wersję Szlaku Kopernikowskiego, ponieważ przebiega ona przez miasta, z którymi związany był wielki astronom.

Łyna

Łyna jest najdłuższą rzeką Warmii i Mazur. Ma ok. 260 km, a jej końcowy odcinek (64 km) przepływa przez teren Rosji. Tam rzeka, nazywana po rosyjsku Ławą, wpada do Pregoły. Dopiero w 1949 r. zmieniono oficjalnie jej niemiecką nazwę Alle, zastępując ją nazwą polską.
Łyna stanowi atrakcyjną, międzynarodową trasę kajakową. Przemierzając ją, można bliżej poznać historię regionu i jego walory przyrodnicze. Rzeka płynie przez historyczne ośrodki miejskie: Olsztyn, Dobre Miasto, Lidzbark Warmiński, Bartoszyce i Sępopol. Przecina kilka ciągów moren czołowych, co przekłada się na zróżnicowany charakter poszczególnych odcinków jej doliny.
Łynę szczególnie upodobał sobie ks. Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, który latem 1958 r. wraz z grupą studentów uczestniczył w spływie kajakowym jej górnym biegiem i wpadającą do niej Marózką. To właśnie podczas spływu dowiedział się o nominacji na biskupa krakowskiego.

Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie

Neogotycka świątynia, zbudowana na wzgórzu, pochodzi z lat 189–1896. Jej wnętrze ozdabia polichromia przedstawiająca sceny z dziejów Polski i Warmii, wykonana w 1912 r. W latach 1894–1928 proboszczem był tutaj ks. Walenty Barczewski (1856–1928), działacz ludowy i poseł do Landtagu. Został pochowany na miejscowym cmentarzu.

Kościół pw. św. Katarzyny w Cerkiewniku

Neogotycka świątynia, położona na niewielkim wzniesieniu, dominuje nad wsią. Wybudowano ją w 1852 r. w miejscu wcześniejszego kościoła, który spłonął. Wystrój i wyposażenie są pseudobarokowe. Przed frontowym ogrodzeniem stoi pomnik upamiętniający ofiary I wojny światowej.

Dobre Miasto

Dobre Miasto otrzymało prawa miejskie w 1329 r. Podczas II wojny światowej jego centrum zostało całkowicie zniszczone, podobnie jak większość zabudowy. Po wojnie miasto odbudowano, ale niestety historyczne śródmieście nie zostało odtworzone. Obecnie Dobre Miasto liczy ponad 10 tys. mieszkańców i należy do międzynarodowej sieci Cittaslow.
Najbardziej znanym zabytkiem jest tu gotycki kościół pw. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych z lat 1376–1389. To druga pod względem wielkości świątynia na Warmii. Wewnątrz warto zwrócić uwagę na sklepienie gwiaździste oraz na zabytkowe elementy wyposażenia.
Najstarszym z nich jest średniowieczny ołtarz Matki Boskiej z ok. 1430 r., tryptyk z wątkiem św. Anny Samotrzeć i dzieciństwa Chrystusa. Do zabytków barokowych należy ołtarz główny, powstały w latach 1743–1748, oraz wcześniejsza ambona z 1693 r. Na ścianie nawy południowej wisi duży
barokowy krucyfiks z 2. poł. XVII w. W części zachodniej znajduje się gotycka rzeźba Matki Boskiej na półksiężycu z ok. 1520 r., naturalnych rozmiarów. Kościół wkomponowany jest w zabudowania kolegiackie.
Wśród innych zabytków Dobrego Miasta warto także wymienić wzniesioną na planie koła, pięciokondygnacyjną gotycką Basztę Bocianią z lochem. Obecnie na niższych piętrach budowli mieści się galeria, a na wyższych Muzeum Dobrego Miasta. Prezentowane eksponaty są związane z historią miasta oraz Warmii, wśród nich można obejrzeć dawne mapy biskupstwa warmińskiego, plany miasta, fotokopie dawnych dokumentów, a także skamieliny. Nieopodal baszty, w ciągu kamieniczek urządzono Skansen Miejski, prezentujący dawne warsztaty rzemieślnicze.
W mieście działa znany zakład cukierniczy Jutrzenka, produkujący m.in. kultowe krówki i śliwki w czekoladzie.

Zespół pałacowo-parkowy w Smolajnach

W skład zespołu wchodzi barokowy pałac, zbudowany w latach 1741–1743, który bez większych modernizacji przetrwał do chwili obecnej. Po jego wschodniej stronie wznosi się wieża bramna z przylegającą do niej niewielką oficyną, pochodzącą z 1765 r. Zachowały się też liczne zabudowania folwarczne. Cały zespół otacza zabytkowy park ze starodrzewem, na który składają się lipy, graby, brzozy, klony, sosny, świerki, wiązy oraz sosny amerykańskie.

Przystań kajakowa w Perkujkach

Tuż nad Łyną stoi tutaj murowano-drewniana kapliczka poświęcona Janowi Pawłowi II. Jej daszek wieńczą dwa skrzyżowane wiosła. Kapliczką upamiętnia udział Karola Wojtyły w spływie kajakowym Łyną (1958 r.) i jego związki z pobliskimi Bartoszycami, gdzie w latach 60. i 70. XX w. odwiedzał alumnów seminariów duchownych wcielonych do wojska.

Lidzbark Warmiński

Ponad 600-letnia, historyczna stolica Warmii, położona w sercu regionu, w widłach rzeki Łyny i jej dopływu Symsarny, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Sępopolskiej. Urokliwe miasteczko zachwyca malowniczymi zakolami rzek, terenami zielonymi oraz wieloma zabytkami.
Najcenniejszym z nich jest potężny, czteroskrzydłowy zamek gotycki, zwany Perłą Północy. Jego budowę rozpoczął w 1350 r. biskup warmiński Jan z Miśni. Dawna siedziba biskupów składa się z dobrze zachowanego, XIV-wiecznego zamku właściwego i przedzamcza. Przebywali tu wybitni politycy i ludzie kultury, zbierały się sejmiki warmińskie i odbywały się sądy. Obecnie w zamku mieści się Muzeum Warmińskie pl. Zamkowy 1, 11-100 Lidzbark Warmiński, tel. 89 767 21 11, https://lidzbark.muzeum.olsztyn.pl . W jego wnętrzu na szczególną uwagę zasługują: Wielki Refektarz z pocztem biskupów warmińskich, wystawa prezentująca sławnych mieszkańców zamku, a także kolekcje sztuki sakralnej od gotyku po barok oraz malarstwa polskiego z końca XIX i z XX w. Na polecenie biskupa został też zbudowany klasycystyczny letni pałacyk – Oranżeria Krasickiego, obecnie pięknie zrewitalizowany i nazwany Oranżerią Kultury. Organizowane są tu wystawy, koncerty i inne działania artystyczne.

Bartoszyce

Miasto leży nad Łyną, niedaleko od granicy Warmii, na terenie krainy historycznej zwanej Barcją, zamieszkiwanej niegdyś przez pruskie plemię Bartów. Od niego miasto zyskało nazwę, najpierw niemiecką Bartenstein, później spolszczoną Bartoszyce.
Po zawarciu pokoju toruńskiego w 1466 r. miasto należało do Prus Książęcych. Nabrało większego znaczenia gospodarczego w XVII w. W 1656 r., podczas potopu szwedzkiego, spotkali się tu król szwedzki Gustaw Adolf z księciem pruskim Fryderykiem Wilhelmem I.
Drugie ważne dla historii Europy spotkanie w Bartoszycach nastąpiło podczas wojen napoleońskich w 1807 r. Doszło do niego pomiędzy królem pruskim Fryderykiem Wilhelmem III a carem Aleksandrem I. Władca Rosji przekonał wówczas Prusy do wojny przeciwko Napoleonowi. Podpisane porozumienie historycy nazwali traktatem bartoszyckim.
Na starym mieście zachował się średniowieczny układ urbanistyczny z rynkiem (plac został w 2021 r. zrewitalizowany) i siatką wybiegających z niego ulic oraz okalającymi go częściowo, średniowiecznymi murami z Bramą Lidzbarską. Najstarszą budowlą sakralną miasta jest kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty z XIV w. W pobliżu parku Miejskiego, przy rondzie u zbiegu ulic Bohaterów Warszawy i Marii Skłodowskiej-Curie, ustawiono kamienne posągi, tzw. Baby pruskie, którym nadano imiona Bartel i Gustebalda. Nie wiadomo, do czego pierwotnie służyły. Historycy przypuszczają, że mogły być kamieniami granicznymi ziem zamieszkiwanych przez różne plemiona pruskie albo przedstawieniami bogów, mitycznych bohaterów lub wielkich wojowników.

Sępopol

To niewielkie miasteczko, liczące ok. 2 tys. mieszkańców, może się poszczycić długą historią. Założono je na terenie wcześniejszej osady pruskiej ok. 1319 r. Przez wieki nie miało większego znaczenia gospodarczego. W lutym 1945 r. do opustoszałego miasta wkroczyła Armia Czerwona i zniszczyła je w ok. 80%. Pod koniec 1945 r. Sępopol utracił prawa miejskie, odzyskał je w 1973 r.
Interesującym zabytkiem jest tutaj gotycki kościół św. Michała Archanioła, wzniesiony w XIV w. Zachował się do dzisiaj z oryginalnym wyposażeniem, pochodzącym głównie z XVI i XVII w.

Informacje Turystyczne

• Wojewódzkie Centrum Informacji Turystycznej w Olsztynie, ul. Staromiejska 1, 10-017 Olsztyn, tel. 89 535 35 65, info@mazurytravel.com.pl, www.mazury.travel

• Miejska Informacja Turystyczna w Olsztynie, pl. Jana Pawła II 1 (w przyziemiu ratusza, wejście od ul. 1 Maja), 10-101 Olsztyn, tel. 89 521 03 98, info@olsztyn.eu, www.facebook.com/mit.olsztyn

• Centrum Informacji Turystycznej, ul. Dębowa 3, 11-100 Lidzbark Warmiński, tel. 570 899 399

• Biuro Informacji Turystycznej w Dobrym Mieście, ul. Warszawska 14, 11-040 Dobre Miasto, tel. 89 513 20 40, www.dobremiasto.com.pl